Խորենացի 3-40 Khorenatsi

< Previous Next >
40:1 Յաղագս թագաւորելոյն Վարազդատայ, եւ կապանաց նորին:

40:1 Concerning the reign of Varazdat and his imprisonment:

40:2 Բայց Աւգոստոս բարեացապարտն Թէոդոս, որ ի մեծ, ի քսաներորդ ամին իւրում թագաւորեցոյց Հայոց փոխանակ Պապայ զՎարազդատ ոմն ի նմին տոհմէ Արշակունեաց:

40:2 But the well-deserving Augustus Theodosius, called the Great, in his twentieth year made king of Armenia in succession to Pap a certain Varazdat from the same Arsacid family:

40:3 Այս Վարազդատ էր տիովք մանուկ, սրտեայ, անձնեայ, ուժեղ, լի ամենայն գործովք արութեան, եւ յոյժ կորովի նետաձգութեամբ:

40:3 This Varazdat was young in years, spirited, personable, strong, full of all deeds of valor, and very expert at archery:

40:4 Որ ի ժամանակի ի փախստենէն Շապհոյ գնացեալ ի դուռն կայսեր նահատակեցաւ, նախ ի Պիսաս զբռնամարտիկսն յաղթելով. դարձեալ յԱրեգ քաղաքի Ելլադացւոց յաւր հասարակի կոտորեաց առիւծս, յորում փառս Ողիմպիայ խաղուն հանդիսի յըմբշամարտկացն երեւի եւ յարգի:

40:4 Earlier he had fled from Shapuh to the emperor’s court and had become a noted champion - first by winning the pugilistic contest at Pisa; and then at Heliopolis in Hellas at midday he had killed lions, for which he was praised and honored by the contestants at the Olympic games:

40:5 Այլ որ առ ազգին Ղանկուարտացն նորա արութիւնք քաջութեան` համարձակիմ ասել հաւասար սրբոյն Տրդատայ. քանզի հինգ նահատակս ի թշնամեացն ընդդէմ իւր յարձակեալ` ի վերայ իրերաց սպան սուսերաւ. եւ ի բերդ ինչ դիմեալ, ի վերայ պատուարին եաւթնեւտասն այր նետիւք հարեալ` վերուստ ի վայր հոսեաց միմեանց զկնի, իբր ի սաստիկ իմն մրրկէ վաղահասուկ թզենեաց:

40:5 And as for his valor and bravery against the nation of the Longobards, I am bold to say that he was the equal of Saint Trdat: for when five heroes from among the enemy attacked him, he killed them one after the other with the sword; and coming to some fortress he shot with arrows seventeen men on the wall, knocking them down one after the other like early-ripening fig trees [cf. Isa. 28:4] blown down by a violent storm:

40:6 Որ եկեալ թագաւորութեամբ յաշխարհս մեր ի յիսուն եւ հինգ ամին Շապհոյ, առաջին մարտին պատահեաց աւազակաց ոմանց Ասորւոց ի դժուարս Դարանաղւոյ, եւ փախստեայս արարեալ` հետամուտ լինէր:

40:6 He came as king to our country in the fifty-fifth year of Shapuh. In his first battle he encountered some Syrian brigands in the passes of Daranaḷi, and putting them to flight he pursued them closely:

40:7 Իսկ նոցա անցեալ ընդ նեղուցս կամրջին Եփրատայ` ընկեցին զփայտն զկնի իւրեանց. այլ նորա հասեալ` վազեաց զԵփրատաւ առաւել քան զղակոնացին Քիոնեայ վազսն քսան եւ երկուց կանգնոց չափ:

40:7 But they crossed the Euphrates by the bridge at a narrow point and threw down the planks behind them. However, when he came up, he jumped over the Euphrates, surpassing the long jump of twenty-two cubits by Chion the Laconian:

40:8 Եւ անդ էր տեսանել նոր զոմն Աքիլլեւս ընդ Սկամանդրոս գետ վազելով:

40:8 There one could see a new Achilles jumping over the Scamander River:

40:9 Յորմէ զարհուրեալ աւազակացն` զէնընկէց լինելով ի ձեռն եկին:

40:9 Terrified by this the brigands threw down their arms and surrendered:

40:10 Յաղագս որոյ արբեալ ի մանկութեանն արութիւնս, առ այսոքիւք եւ ի թագաւորութեանն ոչ հնազանդէր խրատու վերակացութեան զաւրացն Յունաց:

40:10 Therefore, as in his youth he had steeped himself in valiant deeds, likewise during his reign he did not heed the advice of the commanders of the Greek army:

40:11 Վասն որոյ առաքէ հրեշտակս առ Շապուհ, զի տացէ ի դստերաց իւրոց նմա կնութեան, եւ սա դարձուսցէ առ նա զաշխարհս Հայոց:

40:11 So he sent messengers to Shapuh saying that if he would give him one of his daughters to wife, he would restore to him the land of Armenia:

40:12 Զոր զգացեալ զաւրավարացն Յունաց, ազդ առնեն կայսեր:

40:12 When the Greek generals became aware of this, they warned the emperor:

40:13 Իսկ կայսրն Թէոդոս հրամայեաց զնա ունել, եթէ ոչ իւրովք կամաւք երթիցէ ի կոչ ինքնակալին:

40:13 Then Emperor Theodosius ordered him to be arrested if he did not come of his own will at the emperor’s summons:

40:14 Վասն որոյ հարկեալ երթայ կամաւք իւրովք, յուսացեալ ի սուտ հանել զԱւգոստոսն:

40:14 Therefore, under pressure, he went of his own will, hoping to deceive the Augustus:

40:15 Իսկ կայսրն եւ ոչ տեսութեան արժանի արար, այլ երկաթի կապաւք ետ տանել զնա ի Թուղիս կղզի Ովկիանու. որ թագաւորեաց ամս չորս:

40:15 But the emperor did not even honor him with an audience, but had him taken in iron bonds to T’uḷi (Thule), an island in the Ocean. He had reigned for four years:

40:16 Բայց յերկրորդ ամի Վարազդատայ եկաց եպիսկոպոսապետ Հայոց Զաւէն, ի նոյն ազգականութենէ Աղբիանու, ամս չորս:

40:16 In Varazdat’s second year Zavēn became archbishop of Armenia; he was from the same family as Albianos and held office for four years: