5:0 Յաղագս նահատակացն, որ ի Դուին քաղաքի կատարեցան յանաւրէն Յուսուփայ:

 5:0 About the martyrs who accepted death in the city of Dvin from the lawless Yusuf:

5:1 Իսկ զբազումս վասն առ ի Քրիստոս խոստովանութեանն ի հարց եւ ի փորձ տանջանաց արկեալ՝ ջանայր դարձուցանել ի Կուրանն Մահմետի:

 5:1 Yusuf, subjecting many to interrogation and torture for their faith in Christ, tried to turn them to the Quran of Muḥammad:

5:2 Այլ Քրիստոս, որ զանձինս նոցա դարձոյց ի կամս կենարարս՝ նոյն ինքն աստուածային հրով ջեռոյց զմիտս նոցա ի սէր սուրբ եւ ի հաւատս քաջութեան. որք կոխեցին զխայթոց մահու եւ կատարեալք սրով առին զպսակն լուսոյ, եւ զայլս յայլում ժամու ըմբռնեալ եւ մատնեալ տանջանաց:

 5:2 But Christ, who turned their will to a saving life, kindled their minds with divine fire, and directed them to holy love and courageous faith. They trampled down the sting of death and, lovingly accepting death, received a bright crown in return. At another time, Yusuf, having captured others, subjected them to torture:

5:3 Եւ տեսեալ, զի դիմեցին վասն Քրիստոսի որպէս զոչխար ի սպանդ՝ զմի ոմն տիաւք մանկութեան ծաղկեալ, Միքայէլ անուն, յաշխարհէն Գուգարաց՝ յինքեանս կորզէին, զի մի՛ ընդ այլս մեռցի. թերեւս կարասցեն պատրել խտղտանաւք մեծութեան:

 5:3 And when he saw that they were all going for Christ like sheep to the slaughter, then the youngest of them, named Michael, a native of Gugark, he attracted to himself and, in order to save him from death, he thought with a promise of (earthly) greatness to seduce him:

5:4 Իսկ նա արտասուալից կականմամբ զաչս ի վեր առ Աստուած ամբարձեալ եւ զաւրացուցեալ զինքն վերին աւգնականութեամբ՝ զինքն ի նոցանէ ճողոպրեալ որոշէր, եւ դիմեալ առ ընկերսն՝ մատուցանէր սրոյն զպարանոցն: Եւ այսպէս կատարեցան միաբան ի հոտ անուշից Աստուծոյ Հաւրն:

 5:4 But Michael, with a cry and tears, turned his eyes to God and, supported by help from above, escaped from the hands of the Ishmaelites and, joining his comrades, put his neck to the sword. And thus, they all together offered themselves to God the Father as a sacrifice of fragrance:

5:5 Էին յայնժամ եղբարք երկու, Գնունիք ազգաւ, մեծք եւ պատուականք, Գուրգէն եւ Դաւիթ, որք ըմբռնեալք ի դահճացն՝ ածան առաջի Յուսուփայ: Որոց մեծապէս երդմամբ խոստանայր տալ զկէս տէրութեան իւրոյ, այլ եւ զգեստս պայծառս գունակս գունակս եւ մանեակս ոսկի եւ նժոյգս սրավարս ճոխապաճոյճս. եւ ձեռն զպարանոցաւն արկեալ՝ համբուրէր եւ շոգմոգ շողոմութեամբ հրապուրէր ուրանալ զՔրիստոս:

 5:5 At the same time, two brothers, Gurgen and David, from the glorious and famous family of Gnunik, taken by the executioners, were presented to Yusuf, who, under an oath, offered them half the kingdom, shiny multicolored clothes, golden necklaces, swift richly dressed horses and, throwing himself on their necks, kissed them and with flattering speeches urged them to renounce Christ:

5:6 Իսկ նոքա վառեալք աստուածային սիրովն՝ համարձակ պատասխանեալ զբարւոք դաւանութիւնն, թէ “Քրիստոնեայք եմք, եւ զլոյսն Աստուածգիտութեան, որ յինքն ունի զանմահութիւն, ո՛չ փոխանակեմք ընդ ձերում մահաբեր ստութեանդ, որ ոչինչ է եւ յոչինչ համարեալ:

 5:6 But they, inflamed with divine love, boldly confessed the true faith, saying: “We are Christians: we will not exchange the light of the knowledge of God, which carries immortality in itself, for your deadly lie, which is nothing and which we consider to be nothing:

5:7 Զոր տեսեալ չարին՝ զնոսա արձանացեալ ի սէրն Քրիստոսի, հրամայեաց սրով սպանանել:

 5:7 When the evil (Yusuf) saw them unshakable in the faith of Christ, he ordered them to be killed with a sword:

5:8 Իսկ նոքա արտասուալից պաղատանս առ Աստուած մատուցանէին՝ խառնել զնոսա ի թիւ վկայիցն, որք խաչակցեցան նմա:

 5:8 They, with tearful supplications to God, asked to be added to the number of martyrs who accepted death on the cross:

5:9 Եւ իբրեւ եհաս դահիճն, ուղղէր երէց եղբայրն նախ զկրտսեր եղբայրն զենուլ, զանգիտեալ ի մանկական տիոցն, եւ ասէր. “Եղբա՛յր ցանկալի, նախ դու պատարագեաց Քրիստոսի յուսոյն մերոյ զենումն բանաւոր. զի նա վասն մեր եղեւ մեռեալ եւ վերագրեաց զմեզ ի կեանս”: Եւ այսպէս յառաջեալ նորա, զկնի ապա եւ երէցն պսակեցան արեամբ:

 5:9 And when the executioner came, the older brother pushed his younger brother forwards to the slaughter, fearing his youth and saying: “Beloved brother, you first offer a reasonable sacrifice to our hope - Christ, who died for us and promised us life.” Thus, first he stepped forwards, and then the older brother: and both of them were crowned with a bloody wreath:

5:10 Այսպէս վկայեցան բազում վկայք ի Դուին քաղաքի ի ձեռն անաւրէն ոստիկանին Յուսուփայ. որ զանուն իւրաքանչիւր ուրուք գրեալ է ի դպրութեան կենաց, որոց տարեւոր տաւնախմբութեամբ կատարի յիշատակն ի [Ի] մարերի, զի անխէթ հաւատով յաղթեցին խորամանկ չարին եւ հատին զոստս մահաբեր պտղոց նորա. զի չիք ահաւոր, ուր սէրն հարեալ է, որով վառեալ կոխեցին զմահ, եւ առեալ զպսակն լուսոյ՝ դասագրեցան յորդիս լուսոյ վերին Երուսաղէմի:

 5:10 Thus, in the city of Dvin, the martyrs, whose names are entered in the book of life, accepted martyrdom at the hands of the impious ostikan Yusuf. Their memory is celebrated annually on November [20]. They defeated the evil one with impeccable faith, cut off the branches of his deadly fruits; for there is nothing terrible where (exists) love for the Father; inflamed by it, they trampled down death and, having received the crown of light, they joined (the face) of the sons of the light of Jerusalem on high:

5:11 Իսկ ոմանք խաբեալ պատրեցան ի խոստմունս չարին եւ վրիպեալ գտան, զի եւ ի մարմնի անարգեցան ի սով եւ յանարգանս եւ զրկեցան ի յաւիտենական լուսոյն: Այս է խաւարաբեր ժամանակն Հայոց:

 5:11 Only a few, seduced by the promises of the villain, did not reach (the lofty goal): in this life they covered themselves with shame and died in poverty, and in the future they lost eternal light. — That was a dark time for Armenia:

5:12 Եւ այս Յուսուփ՝ երկրորդ Թեւդաս եւ առաջին ապստամբ յամիրալմումնեացն Տաճկաց:

 5:12 Yusuf, the second Theudas - the first who seceded from the Arab amir-al-Mumnik:

5:13 Յորում ժամանակի անապատ եւ աւերակ եղեւ երկիրս Հայոց. քաղաքաց քակիլ եւ աւանաց աւերիլ, ցիր եւ ցան յայլալեզուս եւ յաւտար ազգս բնակչաց աշխարհիս. ամայանալ եկեղեցեաց եւ թափուր մնալ յուխտէ պաշտաւնէից եւ ժողովրդոց, եւ յամենայն բարեզարդ զարդուց անզարդացեալ եղեն:

 5:13 This time, the whole Armenian land turned into a desert and ruins: the cities were destroyed, the villages were devastated, the inhabitants were scattered among foreign-speaking and alien peoples, (the churches) were deprived of ministers, flocks and all their splendor:

5:14 Եւ նոյն ինքն կաթողիկոսն Տէր Յովհաննէս փախստեայ երթայ յերկիրն Յունաց, ի հանգստարան եւ ի մենարան սրբոյ Լուսաւորչին մերոյ, ի լեառն, որ Մանեայ Այրք ասի, ի Դարանաղեաց գաւառին, ի վանս Գառնկայ:

 5:14 Catholicos Bishop Yovhannes himself (is forced) to seek refuge in Greece, in the place of the tomb and solitude of our holy Illuminator, on a mountain called Mane, in the Daranalik district in the monastery of Garnik:

5:15 Զայս ամենայն տեսեալ Գագկայ Արծրունւոյ, որ էր առաջնորդ Յուսուփի, ի գիշերի միում փախուցեալ անկանի յաշխարհն Կորդուաց. եւ զաշխարհն Վասպուրական գաղթէ յԱսորեստան, մինչեւ անցանել չար ամպրոպին. եւ ապա դարձեալ շինէ զաշխարհն՝ թագաւորեալ մասին Հայոց Վասպուրականի:

 5:15 At the sight of (these disasters), Gagik Artzruni, appointed by Yusuf as chief, fled at night to the land of Korduk and resettled all the inhabitants of the Vaspurakan country to Assyria, (with the intention of staying there) until the thunder cloud (raised) by the villain passes. Subsequently, he again took up the organization of the country and reigned over a part of Armenia, (namely) Vaspurakan:

5:16 Այլ եւ եղբաւրորդին Սմբատայ Աշոտ խորհրդակից եղեալ նոյն չարախորհ վիշապին՝ թագակապի ի նմանէ ի տեղի հաւրեղբաւր իւրոյ:

 5:16 Ashot, the nephew (by brother) of Smbat, having become like-minded of the malevolent dragon [i.e.] (Yusuf), receives a royal crown from him instead of his uncle (by father:

5:17 Եւ այսպէս ամիրայն Յուսուփ [Ե] ամ յամեալ ի Հայս սրով եւ սովով եւ գերութեամբ վանեաց զաշխարհս:

 5:17 Thus, Amir Yusuf, having spent [5] years in Armenia, devastated it with a sword, hunger and captivity: