13:0 Մարգարէն Եսայիաս՝ յորժամ զԵգիպտացւոցն աւերանաց մարգարէանայր, զայսոսիկ ասէր, թէ «Յիմարեցան իշխանք Տայանու, որ էին իմաստուն խորհրդականք թագաւորին» [Եսյ. ԺԹ 11]. որ եւ այս մեզ հանդիպեցաւ:

 13:0 The prophet Isaiah, when prophesying the destruction of Egypt note: “The princes of Tayan (Zoan) are utterly foolish; the wise counselors of Pharaoh give stupid counsel” [Isaiah 19.11]. We encountered the same thing here:

13:1 Քանզի հեծելազօրքն Հոռոմոց ոչ սակաւք էին յարեւելս պահապանք աշխարհին, որ մինչեւ ցվաթսուն հազար ասեն եթէ էր թիւ բանակին. որոց գլխաւորք էին Կամենաս՝ որ թարգմանի կրակ, որ ունէր զիշխանութիւն տանն Հայոց՝ եւ Ահարոն՝ որդի Բուլղարին, որ ունէր զկողմն Վասպուրականի, եւ Գրիգոր՝ Հայոց հզօր իշխանն, որ ունէր զպատիւ մագիստրոսութեան:

 13:1 For the Byzantine cavalry, guarding the Eastern land were not few in number. They say that the army had as many as [60,000] men. Its heads were Kamenas, which translates “fire,” who held sway over Armenia, and Aharon, son of Bulghar, who held the Vaspurakan region, and Grigor, the mighty prince of Armenia, who held the dignity of magister:

13:2 Եւ քանզի գիրք ասեն եթէ՝ բազմիշխանութիւն ամբոխեալ է եւ անյարմարական եւ մերձ ի լուծումն. որ եւ սոցա հանդիպեցաւ։ Զոր պարտ էր միահաղոյն միաբանութեամբ զյաղթօղն ի պատերազմի զտէր Աստուած կարդալ յօգնականութիւն, որպէս օրէն էր առաջին յաղթողացն. «Քանզի ո՛չ թէ իւրով զօրութեամբ զօրանայ հզօրն, այլ տէր քաղէ զզօրութիւն հակառակամարտին» [Ա Թագ. Բ 9-10]։ Իսկ նոքա ոչ այսպէս խորհեցան:

 13:2 Just as the Bible says, that the rule of many princes will be confused, inappropriate and subject to dissolution, so it was with these (men). While they should have called for assistance upon the granter of victory, lord God, with firm unity, as victors in the past were wont to do, “For the mighty grows strong not through his own strength, but because the Lord weakens his adversary’s power” [I Kings 2.9-10], they did not think to do so:

13:3 այլ որ անօրինելոցն էր ի նոսա՝ անօրինէր. եւ կարծէին մարդկօրէն հնարագիտութեամբ զբորբոք ահագին հրատին շիջուցանել։ Վասն որոյ ի ծուփս անկեալ, միոյ միոյ բանից ոչ հաւանէին. քանզի եբարձ Աստուած զիմաստութիւն ի խորհրդոց, նոցա վասն չխնդրելոյ նոցա զնա:

 13:3 The impious committed impious acts, and they thought that by human cleverness they could quench the blaze of that frightful fire. Consequently, they fell into confusion, and no one approved of the next one’s counsel. For God had removed sense from their heads since they had not sought (help) from Him:

13:4 Եւ այս ի գործոցն յայտնի է, զի զԼիպարիտն հայցէին գալ ի յօգնականութիւն, զՍաւուղայն ախտացեալք առ վհուկն ընթացեալք. կամ որպէս Հրեայքն, որ բարձեալ ի վերայ ուղտուցն զգանձս իւրեանց՝ տանէին առ ազգ մի, որ ոչ գոյր ի նոսա յոյս օգնականի:

 13:4 This is quite clear from their actions, for they expected Liparit to come to (their) aid. They resembled the diseased Saul who ran to a wizard, or the Jews who piled their treasures onto camels and took them to a people from whom there was no hope of aid:

13:5 Եւ զայն ո՛չ ածին ի յիշատակ զԴաւթայն որ առ մսեղէն բլուրն, որ մեծաւ խրոխտանօք նախատէր զԻսրայէլ. որոյ պարսաքար մի միայն բաւական եղեւ առ ի զխելապատակ ուղղոյն նորա ջարդել. կամ զԵզեկիային՝ որ աղօթիւք միայն զհարիւրութսուն հազարսն յԱսորւոց ի ձեռն հրեշտակին՝ աներեւոյթ սրովն յերկիր յորսայսեաց:

 13:5 They did not remember what David did to that mountain of meat who had insulted Israel with great boasting, that merely a jawbone was sufficient to smash his brains. (They did not think of) Ezekiel who laid low [180,000] Assyrians with prayers alone, with the aid of the angel, with an invisible sword:

13:6 Արդ՝ եկն Լիպարիտն բազում աղաչանօք եւ գանձուց առատատուր պարգեւօք, եւ ոչինչ վճարեցաւ այնու. քանզի եւ ինքեանք իսկ չէին միաբան առ միմեանս։ Վասն որոյ ի խմբել պատերազմին, որդի Բուլղարին իւրայնովքն ի թիկունս դարձեալ՝ համարձակութիւն տայր թշնամեացն. որք մեծաձայն աղաղակաւ զմիմեանս յորդորէին, եւ ի մէջ փակեալ զԼիպարիտն իւրով քաջ արամբքն զոմանս սպանանէին, եւ զերիվարի նորա զջիլսն հատեալ սուսերաւ՝ զինքն ձերբակալ առնէին:

 13:6 Then Liparit arrived, after (receiving) many entreaties and generous gifts of treasure; but he was unable to accomplish anything, for they themselves were disunited. Thus, when the battle had commenced, Bulghar’s son and his people took to flight, encouraging the enemy. (The latter) urged each other on with loud cries. They trapped Liparit and his brave warriors in their midst, killing some of them, cutting (Liparit’s) horse’s sinews with a sword and taking (Liparit) himself captive:

13:7 Զոր տեսեալ այլ զօրացն՝ ի փախուստ դառնային. որոց զհետ մտեալ թշնամեացն, անչափ կոտորածս առնէին, զոմանս սրով, եւ զբազումս՝ վասն զի գիշերացաւ ժամն, ի գահից եւ ի քարանձաւաց գահավէժ առնէին. եւ մնացեալքն մերկ կողոպուտ հետիոտիւք ուր կարէին՝ ապրեցան:

 13:7 When the rest of the troops saw this, they turned in flight. The enemy pursued, killing an incalculable number of them; some they killed with the sword, but many, since it was evening, they threw (to their deaths) from lofty places and caves. The remainder, naked and robbed, went on foot wherever they could, and survived:

13:8 Իսկ թշնամիքն լցեալ աւարաւ առաւել քան զառաւել, ուրախ լինէին. իսկ մերքս վայիւք եւ ողբովք լի։ Եւ յայնմ օրէ եւ այսր՝ իբրեւ շունք գիշախանձք, կամ իբրեւ գայլք արաբացիք՝ ոչ յագեցան երբէք արեամբ քրիստոնէից, մինչեւ սպառեցին եւ բարձին ի միջոյ։ Եւ եղեւ երկիրս ամենայն իբրեւ անդաստան հասեալ ի հունձս, զորոյ զհետ հնձողացն ընթանան որ զորայն բառնան, եւ ապա զհասկաքաղն եւ զխոզանն միայն թողուցուն յարօտ երէոց:

 13:8 Laden with an extremely great quantity of booty, the enemy was delighted, while our (people) were full of woes and laments. From that day forth resembling carnivorous dogs or jackals (the Seljuks) were never satiated on Christian blood, until they had completely done away with (the people). The entire country was like a field ready for reaping; following the reapers came the sheave-binders, and (the sheaves) were taken, and only the gleanings and stubble were left as fodder for deer:

13:9 Արդ յետ պատերազմին յաղթութեան, առեալ զառ եւ զգերի՝ մտին յաշխարհն իւրեանց, եւ անչափ աւարաւն լցին զերկիրն ամենայն. իսկ զիշխանն Վրաց տարեալ ետուն ցխալիփայն իբրեւ զմեծ ինչ եւ քան զամենայն գերին հաճելի նմա. զոր առեալ եւ ընկալեալ ի շնորհակալս, եւ մեծաւ պարգեւօք արձակեաց խաղաղութեամբ յաշխարհն իւր։ Այս աստ մինչեւ ցայս վայր:

 13:9 After the victorious battle, (the Seljuks) took plunder and slaves and entered their own land, and every country was filled up with an immeasurable amount of loot. Now they took the Georgian prince (Liparit) and gave him to the Caliph as though (he were) a great treasure, more pleasing to him than all the other captives. (The Caliph) accepted him with thanks, and peaceably released him to return to his own land with great gifts. Enough of this for now: