35:0 Յաղագս դիմելոյ Ափշնի իշխանի ի վերայ Սմբատայ, եւ գերելոյ զընտանիս նորա:

 35:0 Afshin’s Attack on Smbat, and the Seizure of His Family:

35:1 Իսկ վշտասէր չարասէր ոստիկանն Ափշին՝ լուեալ զայսպիսի գործեցեալ ոճիրս եւ զդաւադրժող փախուստն Սմբատայ, եւ զլքումն եւ զլուծումն զօրաց Հայոց, եւ զնենգումն իսկ մեծամեծ աւագանոյն եւ զայլոցն եւս շեշտակի կտուրն ի միմեանց լինել՝ ի ճահ առեալ զայն ժամ դիպող եւ պատշաճ գոլ իւրոյ կամացն կատարման. եւ ի ծննդականութիւն չարի կառավարեալ զմիտս իւր՝ դիմեալ մռմռեալ յարուցեալ գայր իբրեւ զհեղեղատ սաստիկ. զի չար ուղխիւքն դղրդեալ ողողեսցէ զտունս Թորգոմեան եւ թափեսցէ ի թագաւորն զթոյնս իւրոյ դառնութեան:

 35:1 When the evil-loving ostikan Afshin learned of the wicked acts that had been committed, and heard of the flight of Smbat from the traitor, of the desertion and dispersion of the Armenian forces, the treason of the higher nobility (awagani), as well as the acute discord between those who had remained, he took advantage of the situation which he considered suitable for carrying out his wishes, and putting his mind to wicked thoughts, he rose with a roar, and set out like a violent torrent to come and inundate the house of Togarmah with tumultuous flow, and to pour the bitterness of his venom upon the head of the king:

35:2 Եւ չուեալ ընդ Ուտի գաւառ՝ գայ ի կողմանս Գուգարաց եւ Վրաց, զի նախ զնոսա նուաճեսցէ կամ զշփոթ ամբոխի ի մէջ արկցէ. զի մի՛ յաջողեսցի ուրեք երբէք փախուստ ի նմանէ Սմբատայ:

 35:2 Marching through the province of Uti, he came to the regions of Gugark’ and Virk’ with the intention of either subduing these (lands) first, or arousing confusion therein, lest Smbat might have any means of escape from him:

35:3 Եւ վասն զի նախարարք կողմանցն այնոցիկ ոչ բերան ընդ նմա յուխտ ապստամբութեան՝ եւ ոչ կարաց հպիլ բռնութեամբ յանմատչելի ամրոց նոցա, դարձեալ ել ի Հայս ընդ գաւառն Վանանդայ. եւ անդ խորհուրդ առեալ՝ հետամուտ զհետ կրթէր Սմբատայ:

 35:3 But as the naxarars of those regions could not be induced by him to rebel, and he could not conquer their impregnable fortresses by force, once again he entered Armenia through the district of Vanand, and decided to pursue Smbat:

35:4 Իսկ իբրեւ նա յամուրս քարաժայռ ձորոյն խորոփեաց Տայոց անկանէր, եւ գիտաց ոստիկանն, եթէ ո՛չ դաւով դրժողութեան նմա սասանել ինչ կարէ եւ ո՛չ պատերազմաւ ի հրահանգս կրթութեան վանել՝ ապա երթեալ պաշարէ զամուրն Կարուց ի Վանանդ գաւառի. վասն զի անդ ղօղեալ թագուցեալ զետեղեալ դադարեալ կային խարազն ազգեաց կրօնաւորեալ տիկինն Հայոց՝ կինն Սմբատայ եւ նու նորին իսկ, որ էր դուստր արքային Եգերացւոց, եւ այլ եւս կանայք ազատագունդ արանց:

 35:4 When the king took refuge in the strongholds of the craggy glens of Tayk’, the ostikan realized that he could not harm him through treachery or subordinate him by warfare. Subsequently, he set out and besieged the fortress of Kars, which is in the district of Vanand, because Smbat’s wife, the queen of Armenia, who clad herself in cilice and led an ascetic life, and his daughter-in-law, who was the daughter of the king of Egrisi (Eger), as well as others, the wives of azat men, had found refuge there:

35:5 Եւ պահնակ ամրոցին էր Քանանիտ յազգէն Գնդունի՝ Հասան անուն, յոյժ հաւատարիմ եւ հրամանատար ի վերայ ամենայն տան արքայի: Այլ եւ գանձք եւս՝ եւ կարասի բազում արքայի ի գանձարանս ամրոցին պահիւր. զոր իւր եւս ստուգեալ գիտաց Ափշինն յոմանց՝ իրազգաց նմա եղելոց. ուժգնապէս մոլութեամբ եւ պատնէշ պաշարմամբ պատէր զամրոցն:

 35:5 The guardian of the fortress was one by the name of Hasan, a very trustworthy fellow and overseer of the entire household of the king. He was a member of Gnt’uni house of Canaanite origin. In the repository of the fortress were stored the treasures and the riches of the king. Upon inquiring and learning of this from people who were known to him, Afshin with raging violence laid siege to the fortress:

35:6 Վասն որոյ ապա Հասանն խոհական իմացուածիւ՝ ուշ ի կուրծս արարեալ եւ գիտացեալ ոչ այլ ինչ իւիք փրկիլ նոցա յայնմանէ՝ որ բացեալ երեւէր դուռն կորստեան եւ կազդուրեալ ի կամս երկնաւոր այցելութեանն, խնդրէ յետկար երդման յԱփշնէ, զի տացէ նմա զամրոցն եւ առ ի նմանէ գտցէ աներկիւղութիւն արեան եւ ամենայն չար ամպրոպաց:

 35:6 Thereupon, considering the situation prudently Hasan realized that there was no hope of salvation for them from the gaping gates of destruction and coming to his senses at the will of the celestial providence, he demanded from Afshin a solemn oath, assuring them safety from bloodshed and all other wicked acts in return to the fortress:

35:7 Իսկ նա վաղվաղակի աներկբայաբար զխնդրեալն յետկար վստահութիւն տուեալ՝ բացաւ դուռն բերդին եւ մտանէր Ափշինն:

 35:7 The latter immediately gave the desired assurance unhesitatingly. The gates of the fortress were opened, and Afshin entered:

35:8 Իսկ մարդիկ ամրոցին թէպէտ եւ խուճապեալք լինէին իբրեւ յահագին բեկանող գազանէ. սակայն նա ոչ ինչ որոշեաց զնոսա ի վտանգս տագնապի տարակուսանաց մահու կամ յարգել բանտի, այլ ի բաց զբազմութիւն ռամկին հանեալ՝ եւ ազատեալ ի բոլոր հինից միայն զտիկինն հանդերձ նուովն իւրով եւ զհրամանատար տանն արքունի զՀասանն, եւ զայլ եւս խուն ինչ ազատ կանայս. եւ զգանձս եւ զկարասիս առեալ ընդ իւր տանէր ի Դվին քաղաք՝ ոչ թերեւս մօտալուտ ինչ տագնապ տարակուսանաց զկնի տարելոցն ցուցեալ քան թէ յաւէտ իմն զմեծարանս պատուասիրութեան առ ի նմանէն ընկալեալ, որ յետ աւուրց ինչ թողոյր եւ զՀասանն գնալ առ թագաւորն իւր:

 35:8 Despite the fear of the inhabitants of the fortresses of a seemingly huge and ferocious beast, Afshin in no way exposed them to danger, death or confinement. On the contrary, he released the multitudes of the common people (ramik) and relieved them from all oppressions. He brought to the city of Dvin only the queen together with her daughter- in-law, Hasan the overseer of the royal household, and a small number of noble (azat) women, as well as the treasures and the riches of the king. Those who were subsequently taken (captive by him) were not threatened by any imminent danger; rather they were treated with the utmost respect, so much so, that a short time afterwards he even released Hasan to return to his king:

35:9 Իսկ արքայ Սմբատ դարձեալ եկեալ յամրոցն Կարուց եւ տեսեալ, թէ այն ինչ յափշտակեալ էր ի թշնամեացն՝ ոչ աղաւաղէր զինքն ի յուսոյ երկնաւոր փրկութեանն. այլ լիաբերան գոհութեամբ Աստուծոյ կամացն հաւատայր տալ զգիւտ կենաց նմա եւ զանգիւտ կորուստ՝ թշնամւոյն:

 35:9 But when king Smbat returned to the fortress of Kars and saw all the things that had been taken by the enemy, he did not allow himself to be distracted from the hope of heavenly salvation. On the contrary, he raised his voice in giving thanks, and put his trust in the will of God, who would restore life to him and bring utter destruction upon his enemy:

35:10 Եւ վասն զի ըստ ձմերային ժամանակին ոչ կարաց անդ որոշել կայանս՝ գնաց անտի յամուրս Երասխաձորոյ ի գեօղն Կաղզուան:

 35:10 As he could not decide on a quarter in that region due to the severity of the winter season, he went from there to the strongholds of Erasxadzor, the village of Kaghzuan:

35:11 Իսկ անդ ապա յետ երկոցունց կողմանց դեսպանք զկնի դեսպանաց տարուբերս առնէին Սմբատայ եւ Ափշնին. եւ ատեան հարցափորձի ի մէջ առեալ՝ ի միմեանս հարկանել թափել ջանային զմեղադրութիւն իրին գործելոյ:

 35:11 Then envoys were sent back and forth between Smbat and Afshin; making inquiries concerning this matter, each one tried to cast the blame of what had happened on the other:

35:12 Ապա խնդրէր ոստիկանն պատանդս յարքայէ զուստր նորա զաւագ՝ եւ զուստր Սահակայ եղբօր արքայի:

 35:12 Subsequently, the ostikan asked the king to dispatch his eldest son, and the son of his brother Sahak as hostages:

35:13 իսկ զդուստր Շապհոյ՝ կրսեր եղբօր արքայի իւր ի կնութիւն՝ իբր սաղապս իմն սնոտիս համարեալ զուխտ երդմանն Սմբատայ, եւ միայն զայս եւեթ խնդրել պատճառս վստահութեան եւ անվրդով խաղաղութեան:

 35:13 Also he asked for the hand of the daughter of Shapuh, the younger brother of the king, because he considered Smbat’s oath untrustworthy and worthless. Only compliance with the above demands would give him assurance and undisturbed peace:

35:14 Իսկ արքայ ոչ տեսեալ զհարթայարմար միաբանութիւն նախարարացն ընդ ինքեան՝ եւ ոչ այլ ինչ իրին ելի աղագս գտեալ, այլ ակամայ կամօք ի կամս նորա դառնայր՝ տալով զԱշոտ որդի իւր եւ զՍմբատ եղբօրորդի իւր ի պայման պատանդաց, այլ եւ զդուստր Շապհոյ կրսեր եղբօր իւրոյ ի կնութիւն նմա: Զոր իբրեւ առն կալաւ եւ զհարսանեացն պարս պարեցին եւ զկաքաւսն կաքաւեցին՝ ոչ կամեցաւ գնալ ի դառնաշունչ ձմերային ժամանակի:

 35:14 As the king became aware of the fact that the naxarars were not in accord with him, and finding no other way out of this, he unwillingly complied with Afshin’s wishes, and sent to him his son Ashot, as well as his brother’s son Smbat as hostages. Also he gave to him in marriage the daughter of his younger brother Shapuh. (Upon her arrival), he married her, and at the nuptials they danced to the tune of the kak’aw. Due to the severity of the winter season Afshin did not wish to depart from there: