1:0 Եւթներորդ յեղանակ - ԴԱՐՁԵԱԼ ՎԱՍՆ ՆՈՐԻՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄԻՆ ԵՒ ՉԱՐՉԱՐԱՆԱՑ ՍՈՒՐԲ ՔԱՀԱՆԱՅԻՑՆ:

 1:0 CHAPTER SEVEN - Again Concerning the Same War and the Tortures of the Holy Priests:

1:1 Արդ ի վեշտասաներորդի ամի տէրութեան նորին թագաւորի՝ դարձեալ անդրէն խաղայր գնայր յաշխարհն Քուշանաց մեծաւ սրտմտութեամբ ի գործ պատերազմի:

 1:1 NOW in the sixteenth year of his reign King Yazkert in great wrath again marched to the land of the Kushans to wage war:

1:2 Եւ գնացեալ ի Վրկանէ, եւ ելեալ յԱպար աշխարհ, նովին կապանաւք զնախարարսն եւ զքահանայսն հրամայեաց պահել ի դղեկ քաղաքի ի Նիւշապուհ. եւ զերկուս յերանելի կապելոցն ընդ իւր խաղացոյց:

 1:2 Leaving Vrkan and reaching the land of Apar, he ordered that the nobles and priests be kept in the same fetters in the citadel of Niwshapuh. But two of the blessed prisoners he made march with him:

1:3 Ահ արկանէր ամենայն քրիստոնէութեան՝ ընդ որ անցանէր:

 1:3 He struck fear into all the Christian communities through which he passed:

1:4 Իբրեւ զայն տեսանէր Հոն մի, որ էր յազգէ թագաւորացն ի Խայլանդրաց աշխարհէն, Բէլ անուն, եւ ի ծածուկ խոնարհէր առ քրիստոնեայսն, եւ սիրով յաւժարութեամբ ուսանէր ի նոցանէ զճշմարտութիւնն, եւ կամաւք իւրովք նուաճեալ էր ընդ իշխանութեամբ թագաւորին, եւ կարի յոյժ դառնանայր ի միտս իւր, յորժամ տեսանէր չարչարեալ զսուրբսն:

 1:4 A certain Hun of royal descent from the land of the Khaylandurk, Bel by name, was secretly inclined to the Christians and was eagerly being instructed in the truth by them. He had of his own will submitted to the king’s authority, but when he saw the saints being tormented, he became very embittered:

1:5 Եւ իբրեւ այլ ոչ ինչ էր ձեռնհաս, փախստական անկանէր առ արքայն Քուշանաց:

 1:5 But since he was unable to help them, he fled to the king of the Kushans:

1:6 Երթայր եւ պատմէր նմա զամենայն անցս չարչարանացն, զոր անցոյց թագաւորն ընդ աշխարհն Հայոց. տեղեակ եւս առնէր զնա վասն խրամատութեանն պահակին Հոնաց. ցուցանէր եւ զերկպառակութիւն զաւրացն, որ բազում ազգք բաժանեցան ի սիրոյ թագաւորին. ազդէր նմա եւ զտրտունջ զԱրեաց աշխարհին:

 1:6 He went and told him all the details of the sufferings that the king had inflicted on Armenia. He also informed him about the breach in the Pass of the Huns and showed him the discord in the army, whereby many nations had defected from loyalty to the king. He also indicated to him the muttering of the land of the Aryans:

1:7 Զայս իբրեւ լուաւ թագաւորն Քուշանաց, ոչ ինչ երկմտութեամբ թերանայր յառնէն, եւ ոչ կարծիք լրտեսի անկանէին ի սիրտս նորա:

 1:7 When the king of the Kushans heard this, he in no way doubted or distrusted the man, nor did the suspicion he might be a spy enter his heart:

1:8 Քանզի սակաւ մի յառաջագոյն նորա լուեալ էր, դարձեալ իբրեւ ստուգեաց ի Բելայն զայն եւս, եթէ խաղացեալ գայ ի վերայ աշխարհին Քուշանաց, փութացաւ վաղվաղակի, զաւր ժողովէր գունդ կազմէր, ելանել նմա ընդ առաջ հզաւր ձեռամբ:

 1:8 For he had learned a little earlier, and Bel as it were confirmed it, that Yazkert was marching on the land of the Kushans; so, he immediately made haste to assemble his troops and organize an army to oppose him with force:

1:9 Զի թէպէտ եւ ոչ կարէր յանդիման տալ պատերազմ ընդդէմ նորա, այլ ի վերջի թեւոյն անկեալ՝ բազում հարուածս հասուցանէր ի վերայ զաւրացն արքունի:

 1:9 For although he was unable to face him in pitched battle, nonetheless, falling on his rear he inflicted many losses on the king’s army:

1:10 Եւ այնպէս նեղեալ շտապէր, զի անձուկ լաշկարաւ վատախտարակ արարեալ՝ այսրէն դարձուցանէր, եւ ասպատակաւ զհետ մտեալ աւերէր զբազում գաւառս արքունի, եւ ինքն ողջանդամ անդրէն յերկիրն իւր դառնայր:

 1:10 And he pressed and assailed them so hard that, overcoming them with a small number of troops, he turned them back. In hot pursuit, he plundered many royal provinces, and he himself returned safely to his own country:

1:11 Եւ իբրեւ ետես թագաւորն, եթէ անարգանաւք եւ վատթարութեամբ դարձեալ եմ ի պատերազմէս, զիջաւ փոքր մի ի հպարտութենէն, եւ գիտաց եթէ յերկպառակութենէ զաւրացն եղեն չարիքն ամենայն:

 1:11 When the king saw that he had returned from his campaign in disgrace and ignominy, he moderated his pride a little and realized that all these calamities had occurred through the disunity of his army:

1:12 Եւ առ մղձկել սրտին՝ չգիտէր թէ յո՛ թափէր զթոյնս դառնութեանն:

 1:12 But in the vexation of his heart he did not know on whom to pour out the venom of his bitterness:

1:13 Իսկ մեծ հազարապետն յոյժ էր յերկիւղի, քանզի ինքն էր պատճառ ամենայն չարեացն որ գործեցան:

 1:13 while the great hazarapet was much afraid, for he himself was the cause of all the disasters that had occurred:

1:14 Սկսաւ բանս ի բերան դնել մոգպետին եւ մոգացն, որք մատուցեալ յանդիման ասէին ցթագաւորն. «Արքայ քաջ, մեք ի դենէ գիտեմք, զի ոչ ոք ի մարդկանէ կարէ կալ առաջի քոյոյ մեծի զաւրութեանդ. այլ վասն քրիստոնէից, որ են ընդդէմ աւրինաց մերոց, բարկացեալ են մեզ աստուածքն, զի մինչեւ ցայսաւր կենդանի պահեցեր զնոսա:

 1:14 He began to make suggestions to the chief-magus and magi, who came before the king and note: “Noble king, we know from our religion that no man can withstand your great power. But the gods have become angry with us because you have kept the Christians, who are opposed to our religion, alive until today:

1:15 Եւ յիշեցուցանէին եւս նմա, եթէ ո՛րպէս նոքա ի բանտի անդ անիծանէին զքեզ:

 1:15 They further reminded him how “they cursed you in prison:

1:16 Եւ բազում եւ այլ եւս հայհոյութիւնս խաւսէին զսրբոցն, եւ զաւր հանապազ զնոսա յաչաց հանէին, եւ զմիտս թագաւորին ածէին ի ցասումն բարկութեան. մինչեւ փութացաւ վաղվաղակի հեղուլ զարիւն անմեղացն:

 1:16 They uttered many other blasphemies concerning the saints and continuously disparaged them, driving the king to violent anger, until he made rapid haste to shed the blood of the innocent:

1:17 Ետ հրաման վասն երկուցն որ անդէն ի կարաւանին առ իւրն էին, Սամուէլ եւ Աբրահամ, զի գաղտ կորուսցեն զնոսա:

 1:17 He gave a command with regard to the two who were there in the camp near him, Samuel and Abraham, that they should be secretly slain:

1:18 Իսկ որք էին ի դղեկ քաղաքին, հեռի էին ի կարաւանէն իբրեւ աւթիւք հնգետասան:

 1:18 As for those who were in the citadel distant from the camp about fifteen stages:

1:19 Հրամայեաց համբարակապետին, որում անունն էր Դենշապուհ, զի յառաջ քան զնա երթիցէ ի քաղաքն, ուր էին սուրբ քահանայքն Տեառն, եւ չարաչար տանջանաւք իշխեսցէ դատել եւ հարցանել, եւ սրով վախճանել:

 1:19 he ordered the intendant, whose name was Denshapuh, to precede him to the city where the holy priests of the Lord were, to bring them to justice, to interrogate them with terrible tortures, and to put them to death by the sword:

1:20 Այլ զնոսա մոգպետին յառաջագոյն, որում յանձն արարեալ էր, բազում անգամ աւելի քան զհրամանն արքունի չարչարեալ էր. քանզի իշխան դենպետ էր Ապար աշխարհին, եւ առաւել ջերմագոյն էր ի մոգութեանն. քան զբազում գիտունսն եւս տեղեակ էր զրադեշտական աւրինացն:

 1:20 But the chief-magus to whom they had been entrusted had previously tortured them frequently, in excess of the king’s command. For he was the governing religious authority of the land of Apar and more enthusiastic in magism and more versed in the Zoroastrian religion than most wise men:

1:21 Նա եւ զոր մեծ պարծանս համարէին ըստ իւրեանց մոլորութեանն կարգին, Համակդեն անուն էր. գիտէր եւ զԱմպարտքաշն, ուսեալ էր եւ զԲոզպայիտն, ունէր եւ զՊահլաւիկն եւ զՊարսկադենն:

 1:21 Furthermore—what they consider a great glory in their erring hierarchy—he had the title of Hamakden; he also knew the Ampartkash, had learned the Bozpayit, and was versed in the Pahlavik and the Parskaden:

1:22 Քանզի այս հինգ կեշտք են, որ գրաւեալ ունին զամենայն աւրէնս մոգութեանն. բայց արտաքոյ սոցա է մեւս եւս այլ վեցերորդ, զոր Պետմոգն կոչեն:

 1:22 For these are the five doctrines which comprise all the religion of magism. But beyond these is a further sixth, which they call Petmog:

1:23 Թուէր իմն անձին, եթէ կատարեալ իցէ ամենայն գիտութեամբ. հայէր ընդ երանելիսն, եթէ առ տգիտութեան մոլորեալ են ի մեծ գիտութենէս մերմէ:

 1:23 It seemed to him that he was perfect in all knowledge; he regarded the blessed ones as if they had strayed “from our great knowledge” through ignorance:

1:24 Եդ սնոտի կարծիս ի մտի՝ անդադար չարչարել զնոսա, զի թերեւս առ չժուժալ մարմնոյն նեղութեանց՝ լուայց ի նոցանէ բանս ինչ ողոքանաց:

 1:24 He conceived the vain idea of torturing them unceasingly that perchance, through the inability of the body to endure afflictions, “I may hear from them some words of entreaty:

1:25 Վասն որոյ զատ եւ որոշեաց ի նախարարացն զքահանայսն, եւ հեռացոյց ի նոցանէ բացագոյն, եւ արկ զնոսա ի ներքնատուն մի գէճ խաւարչտին:

 1:25 Therefore, he separated the priests from the nobles, removed them far from them and cast them into a damp and gloomy dungeon: