Ղեւոնդ 1-13 Ghevond

13:0 Եւ յետ նորա փոխանորդէ զիշխանութիւնն Օմար ամս [Բ] ամիսս [Ե], եւ վախճանի:	13:0 After Sulaiman, ’Umar [II] succeeded as caliph [717-720], ruling for two years and five months:
13:1 Զսա ասեն ազնուականագոյն քան զամենայն արս ազգատոհմին իւրոյ: Սա արար դարձ գերութեանն, զոր գերեաց Մահմետ յաշխարհէս Հայոց յետ այրելոյն զնախարարս աշխարհիս. զի էառ զբազում ամրոցս եւ գերեաց զարս եւ զկանայս:	13:1 They say that ‘Umar [II] was more noble than all the men of his clan. He effected the release from captivity of those whom Muhammad had led off from the land of the Armenians, after he had immolated the lords of our land. For Muhammad had seized numerous fortresses and had enslaved men and women:
13:2 Եւ իբրեւ հաստատեցաւ իշխանութիւնն Օմարայ՝ արձակեաց զբովանդակ գերեալսն յիւրաքանչիւր տեղիս եւ խաղաղացոյց զաշխարհս որ ընդ իւրով իշխանութեամբ:	13:2 But once ’Umar’s rule was established, he released all the captives to return to their own places and brought peace to the lands under his dominion:
13:3 Սոյն Օմար գրէ թուղթ առ Լեւոն կայսր Հոռոմոց յաղագս ուսանելոյ զզօրութիւն հաւատոյս մերոյ, յորում էին պէսպէս հարցմունք, զորս համառօտ ի ներքոյ դրոշմեցից:	13:3 This ’Umar wrote a letter to the Byzantine emperor Leo [III], the Isaurian, [717-740] regarding the power of our faith, which was composed in the form of various questions. Below, briefly, we shall summarize it:
13:4 Անուամբն Աստուծոյ Օմար, իշխան հաւատացելոց առ Լեւոն կայսր Հոռոմոց:	13:4 Umar, in the name of Allah, Caliph of the Muslims, to Leo Emperor of Byzantium:
13:5 Բազում անգամ կամեցայ գիտել զձերոյ կարծեօք հաւատոյդ ուսումնդ, եւ յաւելաք ուսանել՝ եթէ զի՛նչ արդեօք խորհիք՝ եւ ոչ եղեւ մեզ հնար հասու լինել:	13:5 There has often come over me a desire to know the teachings of your so imaginative religion, and to make a profound study of your beliefs, but I have not hitherto been able to realize my intentions in this regard:
13:6 Այլ արդ ասա՛ ինձ զստուգութիւնն, նախ՝ վասն է՞ր ասաց Յիսուս առ աշակերտսն, եթէ «մերկ եկիք եւ մերկ դառնայք». կամ ընդէ՞ր ոչ ընկալայք՝ զոր ասաց Յիսուս զինքենէ. այլ կամեցայք քննել զգիրս մարգարէիցն եւ զսաղմոսացն՝ գտանել ի նոցանէ վկայութիւնս վասն մարդանալոյն Յիսուսի:	13:6 So I pray you, tell me truly, why was it that Jesus and His disciples came naked into this world, and returned the same? Why is it that you have not been willing to accept what Jesus Himself has said as to His person, but have preferred to make researches into the books of the Prophets and the Psalms, in order to find there testimonies to prove the incarnation of Jesus:
13:7 եւ երկուացար եւ ի կարծիս անկար, եւ ոչ բաւական համարեցար զոր վկայեաց Յիսուս զանձնէ իւրմէ, այլ հաւատացեր յայն՝ զոր ասացին մարգարէքն: Այլ Յիսուս արդարեւ արժանի էր հաւատարմութեան, եւ մօտ էր յԱստուած, եւ լաւագոյն գիտէր զինքն քան զգրեալսն, զորս փոփոխեցին ազգք, զորս ոչ գիտէք, եւ այլայլեցին։ Եւ կամ զիա՞րդ արդարացուցանէք զգրեանն եւ զհետ երթայք նոցա՝ որ ինչ նման թուի ձեզ:	13:7 This provides a reason for suspecting that you had doubts, and regarded as insufficient the testimony that Jesus bears to Himself, since you give credence only to what the Prophets have said, whereas in truth, Jesus Himself is the more worthy of credence, since He was near to God, and knew His person better than mere men, whose writings, in any case, have been falsified by people unknown to you. How, indeed, are you able to justify these same Scriptures, and follow them in what suits your intentions:
13:8 Դուք ասէք եթէ Օրէնքն գերեցան բազում անգամ, եւ կորեան՝ որք ընթեռնուին զնոսա յորդւոցն Իսմայելի եւ գիտէին զնոսա. եւ մնացին ժամանակս ինչ որ չ կայր ինչ առ նոսա յայնմանէ եւ ո՛չ ինչ. մինչեւ գրեցին ոմանք ի մարդկանէ յետ այնորիկ իւրեանց հանճարով, ազգ յետ ազգի եւ ցեղ յետ ցեղի. եւ նոքա մարմնեղէնք էին յորդւոցն Ադամայ, որք մոռանան եւ ի կարծիս ըմբռնին. զի մօտ է առ նոսա սատանայ եւ նմանօղք նորա թշնամութեամբն իւրեանց:	13:8 You declare that the Code was more than once written by the Children of Israel who read it and understood it, and that it was many times lost, so that for a long time there was nothing of it remaining among them, till at a later period some men recomposed it out of their own heads. You admit that it was handed down from generation to generation, from people to people, by fleshly creatures, who inasmuch as they were sons of Adam, were forgetful, subject to error, and perhaps acting under the inspiration of Satan, and those who, by their hostile acts, resemble him:
13:9 Եւ կամ ընդէ՞ր ոչ գտանի յՕրէնսն Մովսիսի վասն արքայութեանն եւ դժոխոց եւ դատաստանին եւ յարութեանն. այլ որք զաւետարանն գրեցին՝ նոքա պատմեցին, Մատթէոս, Մարկոս, Ղուկաս, Յովհաննէս իւրեանց հանճարով:	13:9 Why is it, that in the Mosaic Code one finds no clear indication of either heaven or hell, or of the resurrection or judgment? It is the evangelists Matthew, Mark, Luke and John, who have spoken of these matters according to their talent:
13:10 Եւ զմխիթարիչն, զորմէ ասաց յաւետարանն առաքել Քրիստոսի՝ զՄահմետէն մերմէ ասացին առաքել։ Եւ կամ ընդէ՞ր զկնի աշակերտացն Յիսուսի [ՀԲ] ցեղս բաժանեցան ազգք քրիստոնէից:	13:10 Is it not true that Jesus, speaking in the Gospel about the coming Paraclete, pointed to the mission of our Muhammad? Why have the Christian peoples, since the death of the disciples of Jesus, split up into seventy-two races:
13:11 Եւ անզուգական զօրութեանն Աստուծոյ ընկեր եւ համեմատ եւ նման նմա առնէք՝ երիս Աստուածս խոստովանելով. եւ զամենայն օրէնսն անձնիշխանաբար փոփոխել ջանայք, զթլպատութիւնն ի մկրտութիւն փոխելով, եւ զզոհսն ի հաղորդութիւն օրհնութեան հացի եւ բաժակի, եւ զկիւրակէն փոխանակ շաբաթու պատուեցեր:	13:11 Why have they made Jesus the associate and the equal of the unique and all-powerful God? Why do they profess three gods, and arbitrarily change all the laws, such as that of circumcision into baptism, that of sacrifice into the eucharist, that of Saturday into Sunday:
13:12 Եւ կամ զիա՞րդ էր հնար Աստուծոյ ի մէջ արեան եւ մարմնոյ եւ պէսպէս աղտեղութեանց յարգանդի բնակել: Եւ կամ ընդէ՞ր զոսկերս առաքելոց եւ մարգարէից պատուէք եւ կամ զնշան խաչին, որ դատապարտութեան գործարան էր ըստ օրինացն, կամ զպատկերս, զոր պատուէք:	13:12 Is it possible that God could have dwelt in flesh and blood, and in the unclean entrails of a woman? Why do you adore the bones of Apostles and Prophets, and also pictures and the cross, which anciently served, according to the law, as an instrument of torture:
13:13 Եւ զի մարգարէն Եսայի վասն մեր օրինադրին վկայէ՝ ընկեր եւ համեմատ Յիսուսի. զի եւ ուղեկից նմա ետես մարգարէն ի տեսլեանն հեծեալ մի իշոյ եւ հեծեալ մի ուղտու: Իսկ դուք ընդէ՞ր ոչ հաւատայք:	13:13 The Prophet Isaiah gives testimony to our lawgiver, as being the equal and the like of Jesus, when he speaks in his vision, of two riders, mounted, the one on an ass and the other on a camel, so why do you not believe in that:
13:14 Զայս ամենայն հասո՛ ինձ ի գիտութիւն, զի կարացից գիտել զկարծիս ուսմանդ ձերոյ:	13:14 Send me explications on these points, all of them, so that I may know your religious opinions:
13:15 Զայս ամենայն եւ յոլովագոյն քան զայս ընդդիմաբանութիւնս գրէր Օմար իշխանն Իսմայելի առ թագաւորն Լեւոն: Վասն որոյ հարկաւորի կայսրն Լեւոն գրել պատասխանի օրինակ զայս:	13:15 Such were the questions, says Ghevond, which, with many others besides, ’Umar, sovereign of the Arabs, addressed to the Emperor Leo, who, in his turn, felt himself obliged to reply: