42:0 Իսկ ապա ի գալ միւսոյ ամին՝ ի գալն Ովբեդլայի զնոյն վտանգ տարակուսանաց եւս առաւել զօրացուցանէր. զի յայնմհետէ ո՛չ ոք էր տէր ընչից իւրոց. այլ առհասարակ վարէին յաւարի:
|
42:0 The year after the arrival of ’Ubaidullah, the same disasters escalated further. For from then on, no one was master of his own belongings. Instead, everything was taken as booty:
|
42:1 Եւ բազումք ինքնակամութեամբ թողուին զհօտս եւ զանդեայս, եւ գնային փախստական վասն ոչ բերելոյ զծանրութիւն աղետիցն. եւ թշնամեացն վարեալ գերեվարութեամբ զանասունս եւ զստացուածս վարէին յաւարի:
|
42:1 Many people, unable to bear the severity of the disasters, voluntarily left their flocks and herds and fled, while the enemy captured their livestock and property and took them as spoil:
|
42:2 Իսկ ապա իբրեւ այնպէս թափուրք ի ստացուածոց մնային, մերկք եւ բոկք եւ սովամահք, եւ ոչ գտանէին ապրուստ անձանց՝ դէմ եդեալ տարադէմ գնացին փախստեայ յաշխարհն Յունաց. զորոց ասեն լինել զթիւ մարդկանն աւելի քան [ԺԲՈ] արանց հանդերձ կանամբք եւ մանկտեաւ. որոց առաջնորդք Շապուհ ի տոհմէ Ամատունեաց եւ Համամ որդի նորա եւ այլք ի նախարարաց Հայոց եւ նոցին հեծելոց:
|
42:2 Thus deprived of their belongings, naked, barefoot, starving, and unable to make a living, (people) fled to Byzantine territory. They say that their number exceeded [12,000] including women and children. Their leaders were Shapuh from the Amatunik’ House and his son Hamam and others of the Armenian lords and their cavalry:
|
42:3 Եւ անօրէն չարաշուք թշնամւոյն հետամուտ եղեալ զօրու իւրով զկնի փախստէիցն՝ հասանէր ի սահմանս Վրաց ի գաւառն Կող:
|
42:3 The impious and brutal enemy pursued them with their troops, catching up in the district of Kogh at the Georgian border:
|
42:4 Ընդ որում մարտ եդեալ՝ փախստական առնէին եւ զոմանս սատակէին. եւ ինքեանք անցանէին ընդ գետն Ակամսիս, որ ի կողմանս Տայոց բղխեալ՝ երթայ զհիւսիսոյ արեւմտից, անցանելով ընդ Եգեր՝ մտանէ ի Պոնտոս:
|
42:4 In the ensuing battle some (of the Arabs) were put to flight while others were slain. Then (the Armenian) fugitives crossed the Akamsis (Chorokh) River. The sources (of this river) are in the Tayk’ area and it flows in a northwesterly direction crossing through Egeria and into the Pontic (Black) Sea:
|
42:5 Եւ իբրեւ անցին ընդ գետն՝ վաղվաղակի ազգ եղեւ արքային Յունաց Կոստանդնի:
|
42:5 As soon as they had forded the river, they quickly notified the Byzantine emperor [VI] Constantine:
|
42:6 Եւ կոչեցեալ զնոսա առ ինքն՝ տայր պատիւ նախարարացն եւ նոցին հեծելոցն. եւ գայլ խառնիճաղանճսն բնակեցուցանէր ի բարւոք եւ յարգաւանդ երկրի: Իսկ կէսք ժողովրդեանն որք մնացին՝ առ սաստիկ կարօտութեանն անձնատուրք եղեն ի ծառայութիւն ստրկի, փայտակոտորք եւ ջրաբերք ըստ նմանութեան Գաբաւոնացւոց:
|
42:6 He called them to him and gave honors to the lords and their cavalry. He settled the common folk on good fertile land. As for the half of the people who remained (in Armenia) they endured extreme poverty like slaves, serving as woodcutters or water-carriers like the Gibeonites:
|
42:7 Դարձեալ միւս եւս խորհուրդ չարութեան խորհէր դժոխաձեւ եւ չարաշուք այրն ամբարիշտ, որ ի ձեռանէ Սուլէյմանայ էր հրամանատար ի Դուին քաղաքի:
|
42:7 Furthermore (Ibn Ducas) that fiendish, impious man whom ’Ubaidullah had appointed as governor of the city of Dwin, hatched another diabolical scheme:
|
42:8 Զի ի ժամանակին յայնմիկ փոխեցաւ երանելին առ Քրիստոս՝ սուրբ եւ ուղիղ հաւատով կաթողիկոսն Հայոց Եսայիաս. եւ խորհեցաւ համար եւ քնին առնել ամենայն ստացուածոց եւ սպասուց եկեղեցւոյն:
|
42:8 For at that time the venerable kat’oghikos of the Armenians, Esayi, had passed to Christ with blessed and orthodox faith [A.D. 788], and (Ibn Ducas) decided to examine all the Church’s property and possessions:
|
42:9 Եւ կոչէր առ ինքն զամենայն կղերիկոսս սպասաւորացն, եւ ուժգին սպառնալեօք զարհուրեցուցանէր զնոսա. «տեսէ՛ք, ասէ, մի՛ ինչ ծածկիցէք յինէն. այլ զամենայնն ի յա՛յտ բերջիք: Ապա թէ ոք թագուսցէ ինչ, եւ յետոյ ի յայտ գայցէ՝ ինքն անձին իւրում պարտաւոր եղիցի:
|
42:9 So he summoned all the clerics and terrified them with violent threats, saying:
“Do not conceal anything from me. Bring it all out into the open. Should anyone hide something that later is discovered, he will pay for it with his life:
|
42:10 Իսկ նոցա երկուցեալ ի սպառնալեաց պատուհասին՝ ետուն ի ձեռս նորա զամենայն ինչ. եւ զամենայն ինչ զոր գտանէին ի գանձս ծածկութին ցուցին նմա, եւ ոչ ինչ մնաց ի ծածկութեան, զոր ոչ եդին առաջի նորա, զսպասս ցանկալիս ոսկւոյ եւ արծաթոյ եւ որ ի քարանց պատուականաց, եւ զհանդերձս թագաւորացն զոր ի պատիւ սրբոյ եւ փառաւորեալ աստուածընկալ սեղանոյն եւ խորանին տեառն նուիրեալ էին:
|
42:10 Horrified by these threats, (the clerics) turned over everything to him. Everything kept hidden in the treasuries they revealed and placed before him without exception:
precious gold and silver vessels, some with precious gems, and royal garments for the blessed altar and for conducting the divine service:
|
42:11 Եւ իբրեւ ետես զայն ամենայն՝ խորհեցաւ միանգամայն վարել յաւարի. եւ դարձեալ շրջեալ յայնց մտաց՝ առնոյր որ ինչ ցանկալի թուէր անձին իւրում ի գանձուցն եւ ի հանդերձիցն պատուականաց եւ զայլ ինչ ի սպասուցն:
|
42:11 As soon as (Ibn Ducas) saw this, he decided to confiscate all of it, but then changed his mind and took (only) whatever appealed to him from the treasuries and splendid vestments and vessels:
|
42:12 եւ որ ինչ միանգամ յաւանդս եկեղեցւոյն՝ տայր ցաւանդապահս նորին, մինչեւ յաջորդել յաթոռ հայրապետութեան զՍտեփանոս, որ բազում կաշառօք յաջորդեալ ի հայրապետութեանն յաթոռ վատնեաց զամենայն ինչս եւ զստացուածս, մինչեւ եղեւ թողութիւն գիւղից եւ ծառայից եւ պարտուց:
|
42:12 The rest he gave to the sacrist of the church (to hold) until Step’anos (Step’anos [I] Dvnets’i), [788-790] acceded to the throne of the patriarchate. (Step’anos) sat on the patriarchal throne only after paying many bribes, selling off all belongings and properties until (the Church’s) villages and servants were freed and its debts (were paid:
|