48:0 Եւ յամի վեշտասաներորդի թագաւորութեանն իւրոյ Յազկերտ չու արարեալ ամենայն բազմութեամբ իւրով խաղայր ի պատերազմ ի վերայ Քուշանաց. հրամայէր եւ զկապեալսն Հայոց, զքահանայսն եւ զնախարարսն խաղացուցանել ընդ իւր ի Վրկանէ:
|
48:0 In the [16th] year of his reign, king Yazkert took all of his troops and went to war against the Kushans. He also ordered that the bound Armenians, priests and naxarars, be taken along from Hyrcania:
|
48:1 Եւ ելեալ յԱպար աշխարհ, եւ եկեալ ի շահաստանն որ անուանեալ կոչի Նիւշապուհ` հրամայէր պահել անդ զկապեալսն Հայոց, զքահանայսն եւ զնախարարսն, ի դղեակ շահաստանին Նիւշապուհ:
|
48:1 Arriving in the land of Apar, he came to the shahastan called Niwshapuh. He ordered that the bound Armenians, priests and naxarars, be held there in a fortress in the Niwshapuh shahastan:
|
48:2 Բայց զերանելի զերկու քահանայսն, զտէր Սամուէլ եւ զԱբրահամ, հրամայէր ընդ իւր խաղացուցանել. զոր չարաչար վշտով եւ բուռն կապանաւք եւ գանիւ տայր նեղել հանապազաւր, ահ եւ երկիւղ արկանել ի վերայ քրիստոնէիցն, որք ընդ նմա ի կարաւանին էին:
|
48:2 But (Yazkert) commanded that the two blessed priests, lord Samuel and Abraham be taken along with him. He had them constantly oppressed with wicked torments, heavy shackles, and beatings to strike awe and terror into the Christians who were with him in the caravan:
|
48:3 Եւ հասեալ ի սահմանս թշնամեացն` եւ ոչ սակաւ մի մասամբք կատարէին խնդիրք թագաւորին, այլ ամենայնիւ նկուն եղեալ դառնայր ամաւթալից, կորուսեալ ի զաւրաց իւրոց արս ընտիրս եւ ականաւորս, նոյնպէս եւ յայլ ռամիկ այրուձիոյ:
|
48:3 When they reached the borders of the enemy, (the Iranians) were unable to implement any part of the king’s demands; rather, totally defeated, they turned back in shame, and (the king) lost choice and renowned men from his troops, as well as rhamik cavalrymen:
|
48:4 Քանզի ոչ դէմ յանդիման ճակատեալ թշնամեացն պատերազմէին ընդ զաւրսն Պարսից, այլ յեղակարծումն անկեալք ի վերայ միոյ միոյ թեւի` հանէին ընդ սուր զբազումս, եւ ինքեանք դարձեալ անվնասք աներեւոյթք լինէին:
|
48:4 For the enemy did not battle with the Iranians face to face. Instead, they unexpectedly fell upon one wing after another, putting many men to the sword, while they themselves returned unharmed, and vanished:
|
48:5 Եւ այսպէս ի բազում աւուրս արարեալ` վատնէին սաստիկ հարուածովք զզաւրսն Պարսից:
|
48:5 Doing this for many days, they defeated the Iranian troops with severe blows:
|
48:6 Եւ թագաւորին Յազկերտի տեսեալ զայնպիսի թեթեւութիւն ծանականաց իւրոց, յանհնարին տրտմութիւնս ընկղմեալ մաշէր. մտայոյզ եղեալ խնդրէր գիտել, թէ վասն որո՛յ պատճառանաց եղեւ դիպեալ նմա այնպիսի ծանր թեթեւութիւն:
|
48:6 When king Yazkert realized his ignominious disgrace, he sank into unbelievable depression. He anxiously demanded to know the causes of his encountering such a heavy defeat:
|
48:7 Եւ կացեալ ի տարակուսի` ձգէր զպատճառսն մերթ յանմիաբանութիւն գնդին իւրոյ եւ մերթ ի մոգուցն ծուլութիւն, թէ «Ուրեմն ոչ կարացին ընծայիւք եւ արժանաւորապէս զոհիւք հաճել զմիտս աստուածոցն. որոց ցասուցեալ` ոչ կամեցան աւգնել մեզ, այլ թողեալ ի ձեռանէ` զաւրացաւ կողմն թշնամւոյն, եւ մեք վատնեալք դարձաք լի ամաւթով:
|
48:7 In doubt, sometimes he cast the blame on the disunity of his brigade, sometimes on the laziness of the mages, saying: “They were unable to propitiate the minds of the gods with gifts and worthy sacrifices. Thus enraged, (the gods) did not want to aid us. Rather, abandoning us, they strengthened the enemy’s side. And we, defeated, returned full of shame:
|
48:8 Եւ մոգուցն իմացեալ զտրտմութիւն թագաւորին, խորհուրդ ի մէջ առեալ, խրատու անաւրէն հազարապետին Միհրներսեհի` սկսան խաւսել ընդ թագաւորին եւ ասեն:
|
48:8 When the mages learned about the king’s anger, they consulted among themselves, and on the advice of the impious hazarapet, Mihrnerseh, they began speaking with the king, saying:
|
48:9 Արեա՛ց քաջ, մի՛ յածեսցին միտք քո յայլ խորհուրդս վասն վատ պատահմանց, որ դիպեցաւ մեզ ի թշնամեացն. այլ ի ցասմանէ աստուածոցն, որ կարի խիստ զայրացեալ են մեզ յաղագս աստուածասպան քահանայիցն Հայոց, որ վաղ արժանի էին մահու, եւ ձեր անփոյթ արարեալ` կան կենդանի մինչեւ ցայսաւր:
|
48:9 Brave of the Aryans, may your mind not veer to a different explanation for the bad experiences we have had from the enemy. (The cause) is rather the wrath of the gods who are extremely angry at us because of the god-killing Armenian priests, who long since deserved death, but because of your delay, are still alive today:
|
48:10 Զի եթէ լոկ մարդասպանք իսկ էին, եւ դուք այդքան յերկարեալ պահէիք առանց մահու` սակայն կարի ծանր էր եւ արժան մեղադրութեան գործն. թող թէ յաստուածս իշխեցին ձգել զձեռս` սպանանել, եւ նոքա կեան եւ զարեւ տեսանեն. յիրաւի պատժեալք մեք յաստուածոցն գտանիմք անխնայ:
|
48:10 For if they were merely killers of men, and if you delayed so long, preserving them from death, such an action would be very heavy and blameworthy. But they dared set their hands forth to kill the gods, yet they are still alive and see the light of day. Indeed, (for this reason) we have been mercilessly punished by the gods:
|
48:11 Եւ լուեալ զայս թագաւորն ի մոգուցն, եւ կարծեցեալ ստոյգ զսուտ պատճառս նոցա, եւ ի մեծ սրտմտութիւն գրգռեալ ընդ կապեալ քահանայսն, հաշուելով թէ արդարեւ վասն նոցա եղեւ այսչափ կոտորած զաւրացն իւրոց` վաղվաղակի հրաման տայր` նախ զնոսա, որ ընդ իւր քահանայքն էին, զսուրբ երէցն Սամուէլ եւ զսուրբ սարկաւագն Աբրահամ, յաներեւոյթ տեղի ինչ տանել, շատ ի կարաւանէն հեռի, եւ անդ գլխատել, յաղագս չգտանելոյ ուրուք ի քրիստոնէից ի պատուելոյ զոսկերս նոցա:
|
48:11 The king listened to this and, believing that their false explanations were true, was moved to great anger regarding the bound priests. Considering that it was indeed their fault that such a slaughter of his troops had occurred, (Yazkert) immediately ordered that first those priests who were with him, the blessed presbyter Samuel and the holy deacon Abraham, should be taken to an unknown place very far from the caravan and beheaded there, so that no Christian would be able to find their bones and revere them:
|
48:13 Բայց յառաջ քան զսպանանելն զնոսա` հրաման տայր` զաջ ձեռն կտրել զսրբոյն Սամուէլի եւ դնել ի ձեռին տեառն Աբրահամու, նոյնպէս հրամայեաց` եւ զսրբոյն Աբրահամու կտրել զաջ ձեռնն եւ դնել ի ձեռին տեառն Սամուէլի, «Փոխանակ, ասէ, զի իշխեցին ձգել զձեռս իւրեանց ի պատուական կրակն եւ սպանանել», եւ ապա սրով կտրել զգլուխս նոցա:
|
48:13 But before killing them, (Yazkert) ordered that blessed Samuel’s right hand should be cut off and placed in the hand of lord Abraham, and that blessed Abraham’s right hand should be cut off and placed in the hand of lord Samuel. He said (that he was doing this) “since they dared stretch forth their hands against the venerable fire and kill it.” Then he ordered them beheaded:
|
48:14 Եւ այսպէս վկայեցան սուրբքն յամսեանն հրոտից, որ աւր եաւթն էր ամսոյն, ի գաւառին որ անուանեալ կոչի Վարդգէս:
|
48:14 Thus, were these saints martyred in the district named Vardges, on the seventh day of the month of Hrotic’ (Hrotic’, the twelfth month of the ancient Armenian calendar:
|