76:0 Եւ մինչդեռ Միհրան եւ զաւրավարն Հայոց Վահան Մամիկոնեան զայսպիսի բանս ընդ միմեանս խաւսէին` յանկարծակի դեսպան հասանէր ի դրանէ եւ ստիպով զՄիհրան ի դուռն կոչէին:

 76:0 While Mihran and Armenia’s general, Vahan Mamikonean, were communicating with each other in this fashion, suddenly an emissary arrived from court, urgently summoning Mihran to return:

76:1 Եւ նորա չուեալ ամենայն բազմութեամբն գնայր ճեպով ի դուռն, առեալ ընդ իւր զկապեալն Հրահատ եւ զերանելին Յազդ եւ զայլ կապեալսն:

 76:1 Mihran, hurried to court with all his multitude, taking along the captive Hrahat, the venerable Yazd, and other captives:

76:2 Զորոց զհետ երթայր տրտմութեամբ եւ բազում փութով սիրելի եղբայր նորուն, տէրն Շիրակայ Ներսեհ, արամբք ընտրելովք, որոց տեսեալ զանհնարին անսպառ ողբումնն Ներսեհի, սիրով խանդաղատեալ, զբարիս նոցա յիշելով` երթային ընդ նմա:

 76:2 Following behind with great diligence but sadly was (Hrahat’s) brother, Nerseh, the lord of Shirak, with some select men (who had seen Nerseh’s unbelievable and inconsolable grief, were touched remembering his goodness to them, and went along with him:

76:3 Որոյ յաւրէ ունելոյ զՀրահատն Պարսկացն` ոչ էր եղբաւր նորա Ներսեհի տեառն Շիրակայ դադարեալ ի լալոյ, եւ ոչ էր հանգուցեալ ի վերայ անկողնոյ, եւ ոչ ճաշակեալ հաց առանց արտասուաց. այլ եւ զոր ճաշակէրն` առ չարի դառնացեալ լինէր բերան նորա:

 76:3 For from the day the Iranians had taken his brother Hrahat, Nerseh, the lord of Shirak, was unable to stop crying, to sleep on a bed, or to eat without tears. Whatever he ate had a wicked bitterness in his mouth. So, he followed after the Iranian brigade, thinking:

76:4 Եւ երթայր զհետ գնդին Պարսկաց, ածելով զմտաւ, թէ ո՞ գիտէ, լրտեսեալ ուրեք ի զատագոյն թեւի գնդին` անկեալ ի վերայ կարասցէ զնա զերծուցանել. եւ կամ թէ ոչ` գոնեայ ես դիպեալ մահու` հանգեայց յանմխիթար տրտմութենէս:

 76:4 Who knows, after spying on the different wings of the brigade, I may be able to fall on one and free him. If not, at least in meeting my death I will quench this inconsolable sadness:

76:5 Եւ երթեալ բազում անգամ աւթս զհետ, եւ ոչ ինչ կարացեալ գտանել հնարս, եւ մերձեալք որպէս թէ աւթեւանաւ միով ի սուրբ տեղի տան նահատակին Գրիգորի ի գեաւղն որ անուանեալ կոչի Բագաւան, եւ տեսեալ Կամսարականին Ներսեհի զտեղին նահատակին Գրիգորի, եւ յիշելով զտրտմակցութիւն սրբոց ընդ վշտացեալս, եւ զհամարձակութիւն սրբոյ առն Գրիգորի առ Աստուած` ձայն սաստիկ բարբառոյ հանդերձ արտասուաւք արձակեալ առ այրն Աստուծոյ` աղաղակեաց ասելով:

 76:5 After following them through a number of lodging places, unable to devise any strategem, he drew near by one lodging-place to the blessed site of the champion Gregory’s home, in the village called Bagawan. When Nerseh Kamsarakan saw the place of the champion Gregory and recalled the sadness that the saints shared with those grieving, as well as the blessed man Gregory’s courage toward God, (Nerseh) cried out to that man of God in a loud voice mixed with tears, saying:

76:6 Տէ՛ր Գրիգոր, որ զսաստիկ մէգ ամբարշտութեանն մեղաց մերոց մերժեալ փարատեցեր յաշխարհէս Հայոց, փարատեա՛ եւ զիմ սաստիկ մէգս տրտմութեանս ի սրտէս, եւ շնորհեա՛ ինձ զանձկալի զեղբայրն իմ տեսանել առողջ առ իս. քանզի հնարաւոր է Աստուծոյ ամենայն, եւ զքո խնդիր քաջ ախորժելով կամի լսել եւ կատարէ:

 76:6 Lord Gregory, who drove from the land of Armenia that severe fog of the impiety of our sins, drive away the dense fog of sadness from my heart, and grant that I may see my beloved brother with me, and healthy. For everything is possible for God, and He will willingly hear and fulfill your request:

76:7 Եւ այսպէս մեծաձայն բարբառով եւ ողբալով աղաղակեաց Կամսարականն Ներսեհ առ այրն Աստուծոյ Գրիգորիոս. ոչ թէ բերանով բարբառէր, այլ սրտիւն աղաղակէր:

 76:7 Thus weeping and lamenting did Nerseh Kamsarakan cry out to Gregory, the man of God. But he did this with his heart, not his mouth:

76:8 Եւ նորա լուեալ վաղվաղակի ասաց ցՔրիստոս. եւ Փրկչին Աստուծոյ անդ եւ անդ հանեալ զկապեալն Հրահատ ի շրջափակ զգուշութենէ պահապանացն, արձակէր խաղաղութեամբ առ սիրելի եղբայրն իւր եւ յաշխարհ:

 76:8 Gregory heard this and quickly spoke to Christ, and the savior God then and there removed the captive Hrahat from the guards who were surrounding him carefully, and (God) peacefully freed him to go to his beloved brother and his land:

76:9 Յայնժամ տեսեալ զաներկիւղապէս եւ զքաջաբար ելս Կամսարականին Հրահատայ` զաւրագլխին Արեաց Միհրանայ եւ այլ աւագանւոյն որ ընդ նմա էին` հրաման տային ածել զերանելի սեպուհն Սիւնեաց զՅազդ ի նմին աւուր զառաջեաւ իւրեանց:

 76:9 When Mihran, the military commander of the Aryans, and the other nobility with him saw the fearless and brave exit of Hrahat Kamsarakan, they ordered that the venerable sepuh of Siwnik’, Yazd, be brought before them:

76:10 Եւ սկսան սաստիւ խաւսել ընդ նմա եւ պատուհասել. «Ոչ է, ասեն, հնար կեալ մարդոյ, որ բազում վնասս եւ չարիս առ իւր իսկ նմանի մարդիկ գործեալ իցէ, թող թէ առ տէրն Արեաց, որ աստուածանման է եւ իշխանութիւն ունի ի վերայ ամենայն մարդոյ սպանանել եւ կեցուցանել:

 76:10 They began to speak to him in a rough and threatening manner, saying: “A man who has done so much damage and harm toward people like himself cannot possibly live, to say nothing of someone who has (wronged) the lord of the Aryans, who is god-like and has the power to kill or spare anyone:

76:11 Արդ` զվնասակարն Հրահատ եւ զարժանին բազում մահուց, զոր ըստ նորա չար գործոցն պաշարեալ մեծ փառացն արքայից արքայի` ետ ի ձեռս մեր, զոր եւ մեք թէպէտ եւ խնայել կամեցաք եւ ապրեցուցանել, սակայն իւր մահապարտութեան գործոցն որսացեալ զայրն` չետուն լինել նմա արժանի թողութեան, այլ վաղ եւ կամ անագան կորուսանեն զնա. քանզի ի մեծ եւ ի հզաւր իշխանէ ոք փախուցեալ` հազիւ կարէ զանձն թաքուցանել, թող թէ փախուցեալն յաստուածոցն ո՞ւր կարէ թաքչել եւ ապրել:

 76:11 The great glory of the king of kings enveloped the miscreant Hrahat (who deserves multiple deaths for his wicked deeds) and delivered him into our hands. Although we wanted to preserve and spare him, nonetheless, his capital offenses pursued the man making him unworthy of pardon. Sooner or later he will be destroyed by them. For if someone flees from a great and mighty prince, he is hardly able to hide himself; so where can a fugitive hide and live if he has fled from the gods:

76:12 Արդ` եւ դու ընկեր նորին չար գործովք մահապարտութեամբ` ոչ իւիք կարես գտանել հնարս փրկութեան անձինդ եւ ապրել, բայց թէ ապաւինեալ ի կրակ` պագանիցես երկիր արեգական, եւ նոցա բարեխաւսութեամբ գտանիցես թողութիւն ի թագաւորէն, եւ կեցցես:

 76:12 Now you, his comrade in those wicked capital offenses, can find no other means of saving your life than to take refuge in the fire, worship the sun, and through their intercession find forgiveness from the king, and live:

76:13 Եւ մեք խնայելով ի քեզ` տամք զայսպիսի խրատ քեզ. վասն զի կամիմք զկեանս քո եւ ո՛չ մեռանել:

 76:13 We give you such advice to preserve you, since we hope for your life and not your death:

76:14 Ի սոյն միտս յաւժարեցուցեալ գրգռէր բազում անգամ պատգամաւորաւք եւ թղթովք, էր երբէք եւ յորժամ ինքն առ աւագսն Պարսից լինէր ի բանակի, անաւրէն իշխանն Սիւնի Գդիհոն, ի վերայ երանելի Սիւնւոյն սեպհին Յազդայ, իբրեւ զչարկամ եւ զնախանձոտ եղբարց, եւ ոչ զի ուրացեալ ապրեսցի, այլ զի ուրացութեամբ մեռցի վատանուն:

 76:14 The impious prince of Siwnik’, Gdihon, also enthusiastically encouraged the venerable Siwnik’ sepuh, Yazd, in this same idea many times, through messengers and letters whenever (Gdihon) himself was with the Iranian awags at camp. (Gdihon) and the Iranians) did this like malicious and envious brothers, and not so that by apostasizing (Yazd) would live, but so that through apostasy he would die with a bad name:

76:15 Եւ լուեալ զայս ամենայն բանս երանելւոյն Յազդայ ի Միհրանայ եւ յայլ ամենայն աւագանւոյն Պարսից, ծանուցեալ զկամս եւ զխորհուրդս զանաւրէն զեղբարց նոյն իւրոյ Գդիհոնի` պատասխանի տուեալ ասաց, թէ:

 76:15 When the venerable Yazd had heard all of these words from Mihran and all the other Iranian nobles, and realized the wishes and plans of the impious brothers (including) his own brother Gdihon, he replied as follows:

76:16 Զժամանակաւոր զմարմնոյ կեանսս թէ վաճառէր ոք, եւ հասանէր ինձ գնել եւ կեալ, յաղագս ցաւոց մարմնոյ եւ սիրոյ կենցաղոյս` տայի արդեաւք զամենայն ինչ ըստ աղքատութեան իմոյ գիւտի եւ գնէի. բայց զյաւիտենից պատուհասն եւ զանշէջ գեհենին սպառնալիսն գնել ընդ կարասւոյ` յոյժ անմտութիւն է. մանաւանդ զի անյայտ է երեւումն վաճառուն. քանզի ոչ ոք գիտէ զկեալն իւր, զհեռին եւ զմաւտեալն ի դուրս. գուցէ գնեալ խնդայցէ, եւ ի վաղիւն վախճանեալ յուղարկիցի ի խաւարն արտաքին:

 76:16 Should someone be selling transitory, physical life, and should I be able to buy it and live, because of the body’s pains and out of love for life, I would certainly give everything I have in my poverty, and purchase (life). But it would be extremely stupid to buy eternal punishment and the threat of the inextinguishable (fires of) Gehenna with material goods. Especially since the merchant’s appearance is not known. For no one knows how close or far his life is from the gate. What if he purchases (life) and is saved, but dies the next day and is transported to the outer darkness:

76:17 Այլ զայսպիսի աղտեղի եւ կորստական վաճառ, թէ ուրացեալ էր իմ, ընդէ՞ր այժմ գնէի զդա վասն կելոյ, այլ վաղ իսկ առնուի հանդերձ փառաւք եւ մեծամեծ պատուովք. այլ զայս ընտրեցի յորում եմս, եւ զսոյն համարեալ լաւ եւ պատուական՝ ասէ, ուրախ եմ եւ խնդամ վախճանել քրիստոնէութեամբ, քան թէ զհազար հազարս ամաց կեալ ուրացութեամբ, եւ յաւիտենից անվախճան պատուհասին լինել ժառանգաւոր:

 76:17 Why should I now conduct such a calamitous and disastrous business at the expense of my apostasy, for life, when soon (life) itself will be taken from me together with the glory and very great honors? No, I have chosen (the faith) that I now hold, and regard it as good and honorable. I am glad and pleased to die a Christian rather than to live thousands of years in apostasy and to inherit eternal, unending punishment:

76:18 Եւ լուեալ զայսպիսի բանս անաւրէն դատաւորացն ի սրբոյն Յազդայ` սրով կտրել զգլուխ երանելւոյն հրամայեցին, մերձ ի տեղի սուրբ մատրանն առաքելանման նահատակին սրբոյն Գրիգորի, ի գեաւղն որ կոչի Բագաւան, ի նահանգին Բագրեւանդայ, ի լանջակողման լերինն որ անուանի Նպատ. մաւտ ի սուրբ տեղի մատրանն որպէս երկու քարընկեցաւք:

 76:18 When the impious judges heard these words from the blessed Yazd, they ordered that the venerable man’s head be severed. This occurred close to the site of the holy chapel of the blessed Gregory, the Apostle-like champion, in the village called Bagawan, in the district of Bagrewand, on the mountain shoulder of Npat mountain, about two stone’s throws from the holy chapel:

76:19 Եւ կատարեալ սրբոյ Սիւնի սեպհին Յազդայ զընթացս նահատակութեան իւրոյ յամսեանն հոռի, որ աւր վեշտասան էր ամսոյն, եւ ամփոփեալ նշխարք նորա եդան անդէն ի սուրբ մատրանն Գրիգորի:

 76:19 The blessed Siwnik sepuh, Yazd, ended his life in martyrdom on the [16th] day of the month of Horhi (translator’s note: Horhi was the second month of the ancient Armenian calendar). His remains were gathered and placed in the holy chapel of Gregory: