Դրասխանակերտցի 1-14 Draskhanakerttsi

14:0 Յաղագս հայրապետութեան մեծին Սահակայ, եւ տարածման գրոց դպրութեան յազգս մեր, եւ բարձման թագաւորութեան մերոյ:	14:0 The Pontificate of Sahak the Great and the Spread of Literacy among Our People; the Downfall of Our Kingdom:
14:1 Յետ այսորիկ ապա վախճանեալ հայրապետն մեծ Ասպուրակէս, որ կալաւ զաթոռ հայրապետութեանն զամս հինգ: Ի տեղի նորա յաջորդէ արքայ Խոսրով զՍահակ որդի մեծին Ներսեսի:	14:1 Subsequently, the great patriarch Aspurakes died after having occupied the patriarchal throne for five years. In his place king Xosrov set up Sahak, the son of Nerses the Great:
14:2 Եւ վասն զի սա ստուգապէս գոլով ծնունդ առաքինութեան՝ յիրաւի ապա զհետ սորա ընթանայր սուրբ եւ արդար վաստակոց հանդէսք. որ յաշխարհի գոլով եւ իբրեւ զանապատաւորս ամենայն հեզանաց հանդիսիւ ընդ կարգս աշխարհիս անցուցանէր՝ մշտնջենամռունչ աղօթիւք հանդերձ իւրովք աշակերտօքն կատարեալ զպաշտօն բարեկարգութեանն:	14:2 And since Sahak was indeed a virtuous offspring (of his ancestors), the testimony of saintly and righteous works deservedly followed his footprints. Although he was in the world, like anchorites he bypassed the ways of the world through the practice of total humility, and together with his students carried out his well regulated ministry through ceaseless prayers:
14:3 Իսկ Արտաշիր որդի Շապհոյ Պարսից արքային կալեալ զԽոսրով արքայ Հայոց եւ եդեալ յԱնուշն բերդի՝ եւ փոխանակ նորա թագաւորեցուցանէ զՎռամշապուհ եղբայր նորա:	14:3 Then Artashir, the son of king Shapuh of Persia, seized Xosrov, the king of Armenia, and confined him in the fortress of Anush. In his place he crowned his brother Vramshapuh:
14:4 Բայց մեծին Սահակայ երթեալ առ Արտաշիր Պարսից արքայ՝ մեծարի առ ի նմանէ յաւէտ պատուով. վասն զի արգոյ եւ պատուական ցուցանէ Աստուած զծառայս իւր առաջի անհաւատից, եւ ապա աչալուրջ երեսօք զբոլոր նորա կատարէ զհայցուածս:	14:4 Sahak the Great went to Artashir king of Persia, and was greatly honored by him, because God makes his servants appear venerable and respectable before the infidels. Then the king circumspectly fulfilled all of his requests:
14:5 Իսկ իբրեւ եկն սուրբն Սահակ եւ զպարգեւեալսն յԱրտաշրէ հաստատեաց ի ձեռն մերոյն Վռամշապհոյ՝ մեռանի ապա Արտաշիր արքայ Պարսից, եւ փոխանակ նորա թագաւորէ Վռամ:	14:5 Upon his return the blessed Sahak instituted through our Vramshapuh the concessions made by Artashir. Then Artashir, the king of Persia, died, and Vram ruled instead:
14:6 Ընդ այն ժամանակս ապա եկեալ Մեսրովբայ եւ բերեալ զնշանագիր մերոյ լեզուի, զոր գոգցես նմա պարգեւեալ ի տեսչութենէ շնորհացն Աստուծոյ, իսկ եւ իսկ ի հրամանէն մեծին Սահակայ ժողովէ մանկունս խոհեմամիտս, տրամախոհս, քաջուշեղս, փափկավանկս, եւ դպրոցս կարգէ ըստ գաւառաց գաւառաց ուսուցանել մեծաւ պնդութեամբ:	14:6 At that time Mesrop returned, bringing with him the characters of our language, which were presumably given to him by the providence of God’s grace. At the order of Sahak the Great, he immediately summoned sober-minded, sagacious, intelligent children with soft voices, and founded schools in several districts so that he might most effectively enlighten the people:
14:7 Յետոյ որոյ չուեալ ի Վիրս եւ անդ ըստ լեզուի նոցա արարեալ նշանագիր՝ վարդապետս եւ դպրոցս ի նմա եւս կարգէ:	14:7 After this he went to Iberia and invented an alphabet suitable for their language. There also he set up teachers and schools:
14:8 Եւ ապա իջեալ ի կողմն Աղուանից եւ նոցա եւս ստեղծանէ նշանագիր ըստ կիսահագագ եւ խեցբեկոր լեզուի նոցա՝ վերակարգելով ի նմա եւս աշակերտանոցս:	14:8 Then descending to the region of the Albanians, he created for them an alphabet that would suit their highly consonantal and harsh tongue, and there also founded schools:
14:9 Եւ ապա ինքն դարձեալ դառնայ ի Հայս եւ գտանէ զսուրբ Սահակ անդադար ի թարգմանութիւն պարապեալ:	14:9 Then he returned to Armenia and found the blessed Sahak ceaselessly occupied with translations:
14:10 Բայց ի վախճանելն Վռամշապհոյ արքային Հայոց՝ գնայ ապա մեծն Սահակ առ արքայն Պարսից Յազկերտ եւ աղաչէ արձակել զկապեալն Խոսրով ի Հայս փոխանակ Վռամշապհոյ. որոյ եւ կատարեալ իսկ զհայցուածսն սրբոյ առնն՝ տայ Խոսրովայ զտէրութիւն Հայոց:	14:10 But after the death of Vramshapuh, the king of Armenia, Sahak the Great went to Yazkert, the king of Persia, and begged him to release Xosrov, who was in bondage, and send him to Armenia in place of Vramshapuh. Yazkert immediately complied with the wishes of the blessed man, and gave Xosrov the sovereignty of Armenia:
14:11 Բայց նա ի կրկնակի թագաւորելն ոչինչ աւելի քան զմի ամ կեցեալ՝ վախճանի:	14:11 But upon his rule for the second time, the latter lived no longer than one year, and died:
14:12 Իսկ ի վախճանելն Յազկերտի եւ փոխանակ նորա թագաւորեալ երկրորդն Վռամ ի Պարս:	14:12 But after the death of Yazkert, the second Vram ruled instead in Persia:
14:13 Սա բազում դառն ոճիրս զարթուցանէր ի Հայաստանեայսս եւ վրդովէր զամենայն բարեկարգութիւնս յեղծումն եւ յապականումն հասուցանել. զոր տեսեալ սրբոյն Սահակայ զչարին արկածս՝ գնայ ի մասն Յունաց. վասն զի յերկուս ճեղքեալ բաժանեալ էր Հայք ի մէջ Կայսեր եւ Պարսից:	14:13 He instigated numerous cruel atrocities against the people of Armenia and disrupted all good order and caused much destruction and corruption. Seeing the adversities of the evil, the blessed Sahak went to the side of the Greeks, for Armenia had been divided into two parts between the Emperor and the Persians:
14:14 Իսկ մեծն Թէոդոս թէպէտ եւ ի սկզբան անդ ընդ ակամբ հայէր առ ի չ ընդունել, սակայն իմացեալ ի բազմաց լի զնա աստուածային շնորհօք եւ ամենայն առաքինազարդ վարուք՝ մեծաւ պատուով եւ բարի օճանաւ ընդունի իբրեւ զնոյն ինքն առաքեալ Քրիստոսի. այլեւ զնշանագիրսն, որ առ ի նոցանէն յԱստուծոյ ընծայեցաւ՝ հրամայէ փութով ուսանել եւ զծախս դպրոցացն յարքունուստ լինիլ:	14:14 Although at first Theodosius the Great looked scornfully at him with a mind not to accept him, after he had learned from several people that Sahak was filled with the divine grace, and that his life was entirely adorned with virtue, he received him with great honor and favor, as if he were an apostle of Christ. Moreover, he gave orders to instruct immediately the alphabet that had been granted by God through them (Sahak and Mesrop), and decreed that the expenditure for the schools come from the royal court:
14:15 Եւ ապա սուրբն Սահակ իսկ եւ իսկ առաքէ զՎարդան թոռն իւր առ արքայն Պարսից Վռամ խնդրել զխաղաղութիւն. եւ նորա մեծարեալ զհայցուածս սրբոյն՝ կատարէ, թագաւորեցուցանէ Հայաստանեայցս զԱրտաշիր որդի Վռամշապհոյ:	14:15 Then the blessed Sahak immediately sent his grandson Vardan to Vram king of Persia to seek peace. The king honored the wishes of the blessed man and set up Artashir son of Vramshapuh as king of Armenia:
14:16 Սա զի զեղխ էր միշտ ի գիճական չարիս անարգել, զոր եւ պատճառս քսութեան նախարարացն զայն գտեալ՝ թուեցուցանէին իբր տաղտկացեալ զինքեանս առ ի նմանէն գոլ: Եւ բողոք առ մեծն Սահակ բարձեալ՝ հայցէին կցորդակից ինքեանց առնել եւ չարախօս առ արքայն Պարսից, զի կա՛մ կալցի ի կապանս եւ կա՛մ ի բաց ընկեսցի թագաւորն Հայոց:	14:16 The latter was always wantonly engaged in lascivious licentiousness, which provided the naxarars with the excuse to bring accusations against him and to show their annoyance at him. They complained to the blessed Sahak, and sought to make him an accomplice in defaming Artashir before the king of Persia so that he would either bind the king of Armenia with fetters, or dethrone him:
14:17 Այլ նա թէպէտ եւ զիրս բամբասանացն ի սուտ ոչ հնարէր, սակայն մատնել զարքայն իւր հեթանոս արքայի ոչ առնոյր յանձն՝ յուսալով տեսանել զկանգնումն գլորելոյն եւ ոչ զընկճումն:	14:17 Although Sahak could not demonstrate the falsehood of their slanders, he would not take upon himself (the responsibility of) betraying his king into the hands of a heathen monarch, because he hoped to see the restitution of the fallen, and not the prostration:
14:18 Քաւ՝ ասէ, լիցի ինձ գայլոց զիմս մատնել մոլորեալ ոչխար. զի թէ անառակ է, սակայն սուրբ մկրտութեամբն դրոշմեալ է. պոռնիկ է՝ այլ քրիստոնեայ է. գիճացեալ է մարմնով, այլ ոչ անհաւատ հոգւով. զեղխ է վարուք, այլ ոչ կրակապաշտ:	14:18 Far be it from me,” he said, “to betray my sheep that has gone astray to the wolves. Although he is prodigal, he is confirmed with holy baptism; he is a prostitute, but a Christian; he is debauched in body, but not an infidel in spirit; he is wanton in conduct, but not a fire-worshipper:
14:19 Եւ այսպէս զախտացեալ իւր ոչխարն ոչ փոխանակէր ընդ առողջ գազանի:	14:19 And thus he would not exchange his diseased sheep for a healthy beast:
14:20 Այլ թէպէտ եւ սուրբն այսպէս արդարախորհ լինէր, սակայն Վռամայ զլսելիսն չարախոհացն մատուցեալ եւ առաւել Սուրմակայ, որ զլեզուն սուսեր սատակիչ պատրաստեալ՝ ակնկալեալ փոխանակ սրբոյն Սահակայ գահակալել յաթոռն:	14:20 Although the blessed Sahak was thus equitable in his judgement, Vram heeded those who had wicked thoughts, especially Surmak who had made a murderous sword out of his tongue, and expected to occupy the (patriarchal) throne in place of the blessed Sahak:
14:21 Եւ ապա ի բանտ զԱրտաշիր արգելեալ եւ մարզպան պարսիկ Հայոց կացուցեալ՝ եւ զՍուրմակն չարալեզու փոխանակ սրբոյն Սահակայ կացուցանէ. որ ոչ աւելի քան զմի ամ տեւեալ՝ հալածի ի նոյն նախարարաց: Յետ որոյ զկնի նորուն կացուցանէ Վռամ զոմն Ասորի Բրգիշոյ՝ այր ապարասան եւ յափշտակող, որ տանտիկին կանամբք զտուն իւր մատակարարէր:	14:21 Subsequently, the king confined Artashir in prison, and placed a Persian marzpan in charge of Armenia. In place of Saint Sahak he set the wicked-tongued Surmak who could not persevere for more than one year, since the same naxarars persecuted him. After him Vram set up a certain Syrian by the name of Brgishoy, an impudent and a rapacious man, who managed his household through housewives:
14:22 Եւ վասն զի զսա եւս նախարարքն ատեցին՝ ապա տայ զայլ ոմն Ասորի՝ Շմուէլ անուն, որ հետեւող գտանէր վարուցն Բրգիշոյի առաւել եւս ագահութեան մասամբք եւ մեծին Սահակայ միայն զվարդապետելն հրամայէ եւ ձեռնադրել՝ զոր Շմուէլն հրամայէ:	14:22 And since the naxarars also hated him, Vram appointed another Syrian by the name of Shmuel, who was a follower of Brgishoy’s conduct, especially in avarice. He ordered Sahak the Great only to teach and ordain those whom Shmuel had designated:
14:23 Բայց մեծն Սահակ յետոյ աղաչեալ ի նախարարացն՝ ոչ առնոյր յանձն կրկին առաջնորդ լինել նոցա. սակայն ոչ ինչ կասէր միշտ զհոգեւոր կաթն դիեցուցանել մանկանց եկեղեցւոյ:	14:23 Subsequently, the naxarars approached Sahak the Great with supplications, but he did not consent to become their prelate for the second time. Nevertheless, he never ceased nursing the children of the church with the spiritual milk:
14:24 Բայց ի վախճանիլն Վռամայ եւ փոխանակ նորա Յազկերտի որդւոյ նորա թագաւորել, ապա եւ սուրբն Սահակ հիւանդացեալ հիւանդութիւն մեծ՝ առ Քրիստոս վերափոխի ի Բագրաւան գաւառի ի Բլուրն կոչեցեալ գիւղ. որ զանմարմնոցն յինքեան բերեալ զվարս՝ ի մահկանացու մարմնի զանմահն թողոյր յիւր յիշատակ բարւոյ, ընդ հրեշտակականսն դասակցելով պարս, գահակարգեալ եւս ընդ աջմէ աթոռոցն քրիստոսականացն յանդերանութիւնսն:	14:24 After the death of Vram, his son Yazkert succeeded him. Then the blessed Sahak became severely ill and he was translated to Christ in the district of Bagrawan, in the village called Blur. In a mortal frame he displayed the behavior of incorporeal beings, and leaving behind the immortal memory of his goodness, he joined the angelic hosts, and sat in eternal bliss on the right side of Christ’s throne:
14:25 Իսկ զպատուական մարմին նորա տարեալ հանգուցանեն ի Տարօն ի գիւղն Աշտիշատ:	14:25 His venerable body was taken to Taron and buried in the village of Astishat:
14:26 Բայց զկնի վեցից ամսոց միայն ապա եւ սուրբն Մեսրովբ փոխի ի կենաց աստի ի Վաղարշապատ քաղաքի. որ գրեթէ ըստ երկայնոցն զուարթնոց զարդու՝ ամենեցուն զինքն բոլորապէս ցուցանէր: Ուր ապա եւ նշան սքանչելի ի վերայ նորա փայլատակէր խաչանման լոյս նշողի առկայացեալ յերկար ժամ՝ մինչեւ բարձեալ տարան զսուրբ մարմինն ի գեօղն Օշական, զհետ ընթանալով դագաղացն նոյն լուսեղէն խաչանման տեսիլն: Եւ անդ ի հանգիստ զնա փոխեալ՝ ապա տեսիլն աներեւոյթ լինէր:	14:26 Only six months later the blessed Mesrop also departed from this life in the city of Vagharshapat. He seemed to everyone to be entirely adorned with the ornament of the celestial powers. Over him a wonderful sign flashed, a crosslike radiance of light, which remained for a long time, until they carried his holy body to the village of Oshakan. The same crosslike luminous portent accompanied the coffin, and became invisible only after they had put him in his resting place:
14:27 Բայց զաթոռ հայրապետութեանն տեղապահութեամբ յաջորդէր Յովսէփ քահանայ ի Վայոյ ձորոյ ի Հողոցմանց գեղջէ:	14:27 The presbyter Yovsep from the village of Hoghoc’imanc’ in Vayoc’ Dzor occupied the patriarchal see as locum tenens:
14:28 սակայն ի հրամանէ Յազկերտի Սուրմակ կատարէ զձեռնադրութեան զլրումն զամս վեց՝ մինչեւ մեռաւ իսկ. եւ ապա զսուրբն Յովսէփ ի ձեռնադրութիւն Հայոց:	14:28 However, at the order of Yazkert Surmak did the ordination for six years until he died. Then (Yazkert ordered) the blessed Yovsep’ (to do) the ordinations in Armenia: