3:0 Յաղագս սրբոյն Ներսիսի, թէ ո՛րպէս կամ ուստի՛ էր, կամ որպիսի՛ կամ զիա՛րդ ընդրեցաւ եպիսկոպոս լինել Հայոց աշխարհին:

 3:0 Concerning Saint Nerses, where he was from and how he was elected katoghikos of Greater Armenia:

3:1 Ապա ի մի ժողով կուտեցան առ արքայն Արշակ մեծամեծք նահապետք ազգաց ազգաց, տոհմաց տոհմաց, գնդից եւ դրօշուց տեարք. ամենայն սատրապք նախարարք եւ ազատք, պետք եւ իշխանք, զօրավարք եւ սահմանապահք, ի մի հաւանութիւն միաբանական խորհուրդք, զի եկեսցեն տեսցեն եւ խորհեսցին վասն իւրեանց առաջնորդի, թէ ո՛ւմ արժան իցէ նստել յաթոռ հայրապետութեանն եւ հովուել բանաւոր խաշանց Քրիստոսի:

 3:1 There assembled before king Arshak the grandees, the nahapets of many azgs, of many tohms, the lords of brigades and banners, all the satrapal naxarars, azats, pets, princes, generals, border-guards, in one united assembly. They had assembled to ponder and take counsel as to who should be their leader, who was worthy of sitting on the patriarchal throne and shepherding the rational flock of Christ:

3:2 Ապա յաղթեաց կալաւ այս բան խորհրդի ամենեցուն առ հասարակ որ անդ էին, զի ի մնացորդաց տանն Գրիգորի, յայնմ զաւակէ գտցեն զառաջնորդութիւն:

 3:2 This thought found general acceptance among all the attendees, that they select a leader from the tun of Gregory’s survivors:

3:3 Զի ամենեքեան ասէին ցարքայն. վասն զի նորոգեաց Աստուած զթագաւորութիւն ձեր, սոյնպէս պարտ է ի յայնմ զաւակէ նորոգել զհոգեւոր նահապետութիւնն:

 3:3 All of them said to the king: “Just as God renewed your kingdom, so it is necessary to renew the spiritual nahapetutiwn through Gregory’s descendants:

3:4 Զի ընդ նորոգել այնր աթոռոյ, ասեն, նորոգեսցին պայծառ վարք աշխարհիս Հայոց:

 3:4 For when that throne is restored, then the moral splendor of the land of Armenia will be restored:

3:5 Ապա յականէ յանուանէ իսկ խնդրեցին աշխարհաժողով զօրքն բազմութեան զայն, որ անուանեալ կոչէր Ներսէս, զորդի Աթանագենի, զթոռն քահանայապետին Յուսկան, որդւոյ Վրթանայ, որդւոյն Գրիգորի մեծին առաջնոյ քահանայապետին. եւ մօր սորա Բամբիշն անուն, քոյր արքային Տիրանայ:

 3:5 Then the ashxarhazhoghov zork of that multitude expressly requested Nerses. Atanagenes’ son, the chief-priest Yusik’s grandson, who was Vrtanes’ son, who was the son of Gregory the great, the first chief-priest. Nerses’ mother was Bambish, the sister of king Tiran:

3:6 Սա լեալ էր ամուսնաւոր յաշխարհակեաց կեանս նախ յաստիս մանկութեան. ի տղայութենէ սնեալ եւ ուսեալ ի կեսարացոց քաղաքին Գամրաց ընդ հաւատարիմ վարդապետօք. եւ ցանկալի եղեալ իւրոյն համարուեստն զուգակցացն:

 3:6 During his youth, leading a lay life, he had married. From childhood he had been nourished and educated in the city of Cappadocia, Caesarea by faithful vardapets and was beloved by his classmates:

3:7 Այլ ի ժամանակին յայնմիկ էր ի վարս զինուորութեան, ի գործակալութեան սիրելի սենեկապետ արքային Արշակայ, հաւատարիմ ի վերայ ամենայն կարգաց թագաւորութեանն ի ներքոյ եւ արտաքոյ:

 3:7 At that time, he was a military official, the beloved chamberlain of king Arshak, responsible for all the internal and external arrangements in the life of the realm:

3:8 Այր էր սա մեծ եւ բարձր ցանկալի հասակաւ, եւ վայելուչ գեղով. զի ոչ գտանէր ուրեք նման նմա գեղեցկութեանն ի վերայ երեսաց երկրի, տենչալի ցանկալի եւ զարմանալի եւ ահագին ամենայն նայեցող տեսողաց, եւ նախանձելի յարութեանն ի զինուորական կրթութեանն:

 3:8 He was a tall man, of pleasing size and captivating beauty, so much so that his equal in good looks could not be found in the world. Everyone looking at him found him desirable, amazing and venerable, and he displayed enviable courage in military training:

3:9 Երկիւղած ի տեառն է Աստուծոյ, յոյժ աւանդապահ պատուիրանաց նորա. մարդասէր, սուրբ զգաստ, սաստիկ իմաստուն եւ առանց ակնառութեան. իրաւանց իրաւարար, ցածուն քաղցր խոնարհ աղքատասէր, ի սրբութիւնս ամուսնութեանցն օրինաւոր, եւ կատարեալ սիրովն Աստուծոյ:

 3:9 He had the fear of God in his heart and stringently upheld His commandments. He was humane, pure and modest, very intelligent, unbiased, just, humble, a lover of the poor, proper in married life, and perfect in the love of God:

3:10 Եւ առ իւր ընկերս ըստ պատուիրանին սիրել զամենայն ընկեր իբրեւ զանձն. զի ի զինուորութեանն այսպէս կատարեալ էր վարուք լաւութեամբ, որ մինչդեռ մանուկ իսկ էր` գնայր նա ամենայն պատուիրանօքն տեառն եւ արդարութեամբ, անարատութեամբ եւ ամենայն պաշտամամբք առ ընկերս իւր:

 3:10 He dealt with his comrades in accordance with the commandment - to love one’s comrade as oneself. Similarly, in military matters he had a perfectly virtuous behavior. From his childhood onward, he lived according to the Lord’s commandments, with justice, purity, and serving his comrades:

3:11 Անձանձրոյթ էր, եւ ունէր զնախանձն Աստուծոյ, եւ եռայր սուրբ հոգւովն. այսպէս իսկ էր ամենայնիւ կատարեալ յամենայնի:

 3:11 He never tired, with a zeal for God in his heart; he was accomplished in everything, burning with the holy Spirit:

3:12 Եւ զաղքատս եւ զտառապեալս այսպէս սիրէր եւ ակն ածէր ի վերայ նոցա, զի զիւր ինչ զհանդերձս եւ զկերակուր հասարակէր ընդ նոսա:

 3:12 He loved the poor and afflicted and kept a watchful eye on them, to the point that he shared his clothing and food with them:

3:13 Եւ նեղելոց եւ տարակուսելոց օգնական եւ վերակացու, եւ ջատագով ամենայն զրկելոց լինէր նա:

 3:13 he was a helper and superintendent to the oppressed and anguished, and he encouraged all the dispossessed:

3:14 Մինչ դեռ եւս զզինուորական ձեւն յինքեան բերէր, եւ զարդարեալ էր գեղեցիկ պատմուճանաւ եւ զարդ վայելուչ, եւ ցանկալի գեղով իւրով, երկայն հասակաւ, եւ չքնաղատես հերօք վարսից իւրոց, կայր ի սպասու թագաւորին մօտ ի սնարս արքային, զարքունական սուսերն զպողովատիկն զոսկէպատեանն հանդերձ ականակապ մարգարտազարդ կամարաւն ի սպասու նորա բարձեալ ունէր, առ հասարակ ատեանն զբողոք բարձեալ աղաղակէին` եթէ Ներսէս լիցի մեր հովիւ:

 3:14 Now while Nerses stood at the king’s side in service, wearing his military dress adorned with the attractive ornaments on his robe, of tall height, with his attractive hairstyle, bearing aloft the royal sword of steel with its golden sheath, with his belt of costly gems decorated with pearls, those at the atean generally raised a shout, saying: “Let Nerses be our shepherd:

3:15 Զոր իբրեւ լուեալ, զբողոք բառնալով` զանձն անարժան համարեալ, չկամէր չառնոյր յանձն:

 3:15 When he heard this, he cried out in protest, regarding himself as unworthy, and not wanting to consent:

3:16 Իսկ յորժամ տեսանէր զամենեսեան ի նոյն յառաջին բանին վերայ պնդեալ, զի զնոյն աղաղակէին առաջի թագաւորին. ասէին, Ոչ ոք լիցի մեր հովիւ` բայց ի դմանէ, եւ ոչ ոք նստի այլ յայնմ աթոռ` բայց դա:

 3:16 But he saw that all of them insisted on the same thing in the king’s presence: “We do not want anyone else as our shepherd but Nerses:

3:17 Իսկ նա իբրեւ զանձնն չկամէր արժանի իրին առ յոյժ խոնարհութեան իւրում, ապա ի մէջ եկաց, սկսաւ ստել սակաւ մի, խօսել զանձնէ իւրմէ զանօրէնութիւնս եւ զբամբասանս մեղաց` որ իւր չէր գործեալ:

 3:17 No one but he will sit on that throne.” But since, out of modesty, he did not consider himself worthy, he came forward and began speaking a little bit falsely about himself. He started to accuse himself of impieties and sins which he in fact had not committed:

3:18 Զոր իբրեւ լուան բազմութիւնքն, գիտացեալ զստելն նորա վասն անձինն, ամենեքեան առ հասարակ հանդերձ թագաւորաւն թալացեալ էին ի ծաղուէ:

 3:18 But the multitude, upon hearing this and knowing that he was making up falsehoods, together with the king grew weak from laughter:

3:19 Իսկ զօրքն աղաղակէին առ հասարակ. Ի մեզ եւ ի գլուխ մեր դարձցին այն մեղք` զոր գործեցերն. ի վերայ անձանց մերոց եւ ի վերայ որդւոց մերոց լիցին գործքն. բայց դու զգործս հօրն քո Գրիգորի, զնոյն առաջնորդութիւնն նորոգեա մեզ:

 3:19 The troops were all clamoring: “Let your sins be upon us and upon our sons, and your impieties as well. Do you restore for us your great grandfather’s deeds and leadership:

3:20 Իսկ նա իբրեւ այլ ինչ ոչ եգիտ տալ նոցա բանիցն պատասխանի, զի թշնամանս լինէր զօրացն, եւ ասէր. Անօրէնք էք եւ պիղծ, ես ոչ կարեմ ձեզ հովիւ կալ, եւ ոչ զձեր մեղսդ ընդ անձամբ առնուլ. ապա ոչ կարեմ աչառել, եւ ոչ ձերում չարութեանդ համբերել:

 3:20 But since Nerses had no other way of answering them, said the following to wound the troops: “You are impious and obscene. I am unable to be your shepherd, or to take on your sins. I cannot respect or bear your wickedness:

3:21 Եւ այսօր տարապարտուց սիրէք դուք զիս տարապարտ, եւ վաղիւ ատելի եւ թշնամի եւ թակն զգլխոյ ձերմէ կոշկոճիչ կապէք զիս. այլ թո՛յլ տուք ինձ, անհոգութեամբ ըստ իմում չափուս անարժանութեամբ զկեանս իմ տառապանօք եւ մեղօք, հանդերձեալ դատաստանին յաւիտենից ակն ունելով, անցուցանել թերեւս կարացից:

 3:21 Today you like me crookedly; tomorrow you will be my enemies and haters, and make me your scourge. Leave me alone. Perhaps, without cares, I will pass my life of tribulations and sins in accordance with my unworthiness, awaiting the eternal judgement of the next life:

3:22 Ապա զբողոք բառնային բազմութիւնք զօրացն, եւ ասէին` եթէ այդ մեղաւորդ լիցիս մեզ հովիւ. զի այնչափ պնդեալ մարդկանն, յԱստուծոյ տեսչութենէն լինէր այնպէս:

 3:22 The multitude of troops raised a cry saying: “It is just you, the sinner, who must be our shepherd.” It was God’s providence that the people were so insisting:

3:23 Առ սրտին գազանութեանն եւ յոյժ ցասմանն թագաւորն Արշակ ինքն ձգտեալ զսուսերն արքունական կամարաւն, զոր նմա Ներսէսն բարձեալ ունէր ի սպասու թագաւորին ըստ օրինաց սենեկապետութեանն, ի բաց հանէր ի նմանէ:

 3:23 King Arshak, in his animalic fury, seized and pulled toward himself the royal sword with the belt which Nerses bore in attendance on the king according to the rules of the chamberlain-ship [senekapetutiwn], and removed it from him:

3:24 Եւ հրամայէր զնա կապել զիւրով առաջեաւ. զհերսն գանգրագեղս զվայելուչ թագագանգուր վարսիցն, զի ուրեք երբեք նման նմա ոչ գտանէր, զայն ի բաց խզեալ հրամայէր. եւ ընդ նմին զվայելուչ պատմուճանն, զայն ի բաց պատառեալ հրամայէր:

 3:24 Then he ordered that Nerses be bound in his presence, that his attractive, curly locks which had no equal be sheared, and that the comely robe be torn off. He also commanded that they garb him in clerical clothing:

3:25 Հրաման տայր, եւ բերին զհանդերձս կղերիկոսաց զգեցուցանէին նմա. ետ հրաման, եւ կոչեցին զծերունի եպիսկոպոսն` որում անուն էր Փաւստոս, եւ տայր զնա ձեռնադրել ի սարկաւագութիւն:

 3:25 He gave the order, and they summoned an aged bishop, named Pawstos, and had him ordain Nerses into the deaconship:

3:26 Բայց յորժամ զհերսն դեռ վիրային ի նմանէ, առ յոյժ գեղեցկութեանն բազումք յարտասուս հարան` որք լուանն կամ տեսին, ի գեղն աւեղկեալ` զկերպարանսն փոխելովն:

 3:26 But while they were cutting his hair, because of its beauty, many who heard about this or saw it wept at how his beauty had been altered:

3:27 Այլ յորժամ տեսին զնա քրիստոսեան գեղովն զարդարեալ` բազմաց լինէր ուրախութիւն, յորժամ շնորհք բարերարք կոչեցին զնա լինել հոգեբարձու տանն Քրիստոսի:

 3:27 But when they saw him adorned with Christian beauty, many rejoiced that, thanks to God the benevolent, he had been called to be the trustee of the house of Christ:

3:28 Յայնժամ եդ տէր ի միտս ամենեցուն խնդրել իւրեանց հովիւ զայն, որ նոցա կարող լինել զառաջնորդութիւնն կենացն ճանապարհին ցուցանել:

 3:28 It was the Lord Who had awakened the thought in all of them to request him as their shepherd, someone who could be their leader and show them the path of Life:

3:29 Եւ մինչ դեռ իսկ զձեւս զինուորութեան յինքեան բերէր յերեւելիսս, ներքին մարդովն զՔրիստոս էր զգեցեալ յանձն իւր, եւ ազնուական վարս էր յինքեան կերպարանեալ:

 3:29 While Nerses was still in military garb, the inner man was dressed in Christian clothing and he personified noble behavior:

3:30 Եւ յուսովն` զոր ունէր` խաչեալ էր ընդ Քրիստոսի, եւ թաղակից եղեալ էր ընդ նմին. եւ սիրով հաւատոյ մեռեալ էր մեղացն, եւ յարութեան յուսոյն արդարութեամբ սպասէր:

 3:30 With the expectation he had, he had been crucified with Christ, buried with Him, with the love of faith he had died for sins, and awaited resurrection with the hope of justice:

3:31 Վասն այսորիկ յիրաւի արժանի եղեւ սա աթոռոյն հայրապետաց եւ տեղւոյ հարցն իւրոց առաջնոց, զաթոռն Թադէոսի առաքելոյ, եւ ժառանգութիւն հօրն մարմնապէս ի նոյն հոգեւորին Գրիգորի. այլ իբրեւ ի տեառնէ եղեւ կոչումն նմա գալ յիրս այսպիսի, եւ էարկ ի միտս ամենեցուն խնդրել զսա արժանի այնմ իրին:

 3:31 Thus, truly was he deserving of the throne of the patriarchs, of the place of his fathers the leaders, of the throne of the Apostle Thaddeus, and the inheritance of his physical as well as spiritual father, Gregory. But it was the Lord Who summoned him to such a calling, and placed the thought in everyone’s mind to demand him as worthy of it:

3:32 Իսկ նա յոյժ առ երկիւղածութեանն եւ բազում խոնարհութեանն զանձին իւր անարժան համարեալ իրացն, մեծ կարգաց աստիճանին Աստուծոյ, յոր ձգեալ էին զնա:

 3:32 But Nerses out of great piety and humility considered himself undeserving of this great dignity of God which they placed on him:

3:33 Այլ բռնաբարութիւն եւ միաբանութիւն եւ հրաման Աստուծոյ, մանաւանդ առ նախնեօքն, վասն նորա իսկ ասացեալ էր ի տեսլեանն Աստուծոյ առ Յուսիկն` եթէ այր լինելոց է ի սորա զաւակէ, լիցի լոյս աշխարհի:

 3:33 but it was through force, unity of the assembly and the command of God. For regarding him, it had been said to his ancestors, to Yusik, in a vision from God, that a man would be born to his son who would be the light of the world: