Ղեւոնդ 1-40 Ghevond

40:0 Ապա յետ նորա Մուսէ փոխանորդէ զիշխանութիւն հօր իւրոյ [Ա] ամ:	40:0 After (al-Mahdi), his son Musa (Muse’) (al-Hadi, caliph) [785-786] ruled for one year:
40:1 Եւ էր այր ժանտ եւ ապարասան եւ այսակիր. որ յանչափ շարժող այսոյն որ ի նմա՝ ի զբօսանել իւրում ի խաղս անարժան բարուցն՝ զմարդիկ կանգնէր փոխանակ մղզակի՝ նետաձիգս առնել ի նոսա ի վարժումն անձին իւրոյ, զոր առժամայն հարեալ սատակէր ի կենաց:	40:1 He was a wanton, impudent and possessed person, so manipulated by the demon inside him that when he was disporting himself in accordance with his unworthy behavior, he designated men as targets instead of objects and shot arrows at them, and killed them:
40:2 Եւ իբրեւ հաստատեաց զիշխանութիւնն իւր՝ առաքէ ի վերայ երկրիս Հայոց փոխանակ Ռոհայ զԽազմ ոմն, որ արդարեւ ըստ անուանն իւրոյ խազմարար եւ դժոխաձեւ:	40:2 When he was confirmed in his authority (as caliph) he sent a certain Khouzaima (Xazm) (ibn Khazim at-Tamimi, ostikan), [787] to the country of Armenia in place of Rauh. Truly, as befitted his name he was contentious (xazmabar) and fiendish:
40:3 Որ իբրեւ եհաս ի քաղաքն Դուին՝ ընդ առաջ եղեն նմա ամենայն նախարարարք Հայոց. ընդ առաջ լինէին նմա եւ իշխանք տանն Արծրունեաց Համազասպ եւ Սահակ եւ Մեհրուժան:	40:3 When he arrived at the city of Dwin, all the Armenian lords came out to meet him, including the Artsrunid princes Hamazasp, Sahak, and Mehruzhan:
40:4 Իսկ բարեատեաց թշնամին տեսեալ զգեղաղէշ վայելչութիւն փառաց նոցա եւ զբարեզարգութիւն ազատախումբ գնդին որ ընդ նոսա՝ վաղվաղակի ըմբռնեալ զնոսա տայր ի պահեստ բանտի զանձինս զօրավարաց նախամարտկաց եւ քաջաց, եւ պահէր զնոսա ի կապանս կալանաւոր բանտի ժամանակս [Գ] ամսոց:	40:4 Now when that malicious enemy (Khouzaima) saw their magnificent and glorious aspect, and the excellent readiness of their troops, he immediately had them seized, bound, and put in prison for three months—these protomartyrs and heroes:
40:5 Եւ առաքէ ամբաստանութիւն զնոցանէ առ Մուսէ իշխանն Իսմայելի, եւ առնոյր ի նմանէ հրաման բառնալ զնոսա ի կենաց. եւ տայ տանել զհրաման մահուն եւ զանիրաւ վճիռն ցասման ի բանտն, յորում պաշարեալ պահէին զերանելի նահատակսն:	40:5 Then he sent accusations about them to Caliph Musa (al-Hadi) and received back an order to kill them. This wrathful verdict and unjust death sentence was sent to the prison where the venerable martyrs were being held:
40:6 Եւ իբրեւ ընթերցաւ վճիռ մահուն ի վերայ նոցա՝ հարցանէին կապեալքն զոմն ի նոցանէն որում անունն էր Քուբեդա, որ սիրելագոյն էր առ նոսա եւ բարեկամ. ասեն «պատմեա՛ եթէ զի՛նչ հնար գոյ մեզ զերծանել յանիրաւ մահուանէս յորս ըմբռնեալս եղաք:	40:6 As their death sentence was being read out, the captives asked a man named K’ubeida, who was sympathetic to them and a friend, if there was any way to elude the unjust sentence meted out to them:
40:7 Ասէ ցնոսա. «ո՛չ իւիք գոյ հնար ապրել ձեզ ի ձեռաց նորա՝ բայց եթէ յանձին կալջիք դառնալ ի հաւատս մեր եւ հաւանել ձայնի մարգարէին մերոյ, եւ ապա զերծջիք ի դաւող մահուանէն:	40:7 And he told them: “The only way to escape from their clutches and live is to agree to convert to our faith and to accept the word of our Prophet. That is your only deliverance from the death you have been condemned to:
40:8 Եւ զայս հրաման լուեալ Մեհրուժանայ՝ զարհուրեցաւ յառօրեայ մահուանէս, եւ մատնէր զանձն ի կորուստ յաւիտենական գեհենին, եւ խորտակէր զքաղցր լուծ հաւատոյն որ ի Քրիստոս, եւ որոշիւր ի հօտէն տեառն եւ զգենոյր զկերպարան գայլոյ, եւ պարտաւոր առնէր զինքն տիեզերական ատենին:	40:8 When Meruzhan heard this pronouncement he was terrified about his temporal death and condemned his person to loss in eternal Gehenna. He destroyed the mild yoke of faith in Christ and separated from the flock of the Lord, dressing himself in the clothing of wolves, making himself liable to eternal judgement:
40:9 Այլ քանզի ոչ ի կամաց այլ յերկիւղէ մահուն, որ ի վերայ էր հասանելոց, արար զայս՝ թերեւս գթասցի Քրիստոս ի զղջումն սրտի նորա:	40:9 But since this was done out of fear of imminent death and not willingly, perhaps Christ will have mercy on his repentant soul:
40:10 Իսկ քաջ նահատակքն զգեցեալ զզրահն հաւատոյ եւ սաղավարտովն փրկութեան ամրացուցեալ զգլուխս իւրեանց՝ ասէին ցնա. «Քա՛ւ լիցի թէ փոխանակեսցուք զճշմարտութիւնն Աստուծոյ ընդ ստութեան, կամ զկեանսն յաւիտենական ընդ առօրէիս, կամ զփառսն մշտնջենաւոր ընդ անցաւորիս, կամ զյոյսն բոլորեցուն զՔրիստոս ընդ դուզնաքեայ արեանս մերոյ:	40:10 Then the courageous martyrs donned the armor of faith and put on their heads the fortifying helmets of salvation and replied (to K’ubeida): “God forbid that we should exchange the truth of God for falsehood, eternal life for daily life, eternal glory for transitory glory, Christ the hope of all, for our insignificant blood:
40:11 Եւ այսպէս զժամանակս արգելանին իւրեանց մարզէին զմիմեանս ասելով. «բաւականապէս վայելեցաք ի փառս անցաւորիս, ո՜վ եղբարք. այլ արդ այսուհետեւ ո՛չ պատրեսցեն զմեզ ո՛չ մեծութիւնք, ո՛չ փառք անցաւորք, ո՛չ ոսկեհուռն պատմուճանք շքեղութեան մերոյ, ո՛չ սէր մերձաւորաց, ո՛չ գութ մանկանց եւ ո՛չ այլ ինչ ի մերձակայ բարեացս, որոց բազումք ցանկացեալ՝ զանգիւտ կորուստն ժառանգեցին:	40:11 Thus did they vie with each other while in prison, saying: “Oh brothers, we have enjoyed enough this fleeting glory. Hereafter let us not live for greatness, transitory glory, gleaming golden robes, not for love of kinfolk, the tenderness of (our) children, or any of the good things of this world (things which) many have aspired to yet instead inherited hopelessness:
40:12 Եւ այսպէս զմիմեանս քաջալերեալ ի ժամանակս բանտամուտ վշտացն՝ աղօթիւք ընդ Աստուծոյ միաւորեալ հայցէին զհանդերձեալ յուսոյն ակնկալութիւն ժառանգել:	40:12 Thus did they encourage each other during their grief in prison. In prayer they united with God and anticipated inheriting eternal life:
40:13 Իսկ իբրեւ եհաս ժամ ասպարիզին, կատարել զնթացս նահատակութեան յաւուրս սուրբ եւ փառաւորեալ յայտնութեանն, Քրիստոսի, զոր ութօրեայ տօնախմբութեամբ երգաբանեն ի Քրիստոս հաւատացելոցն դասք՝ յայնժամ հրամայէ գործունեայն անիրաւութեան կոչել զնոսա առաջի իւրոյ ատենին:	40:13 Finally the day of decision arrived when the course of their martyrdom would be completed. It was the blessed, glorious day of the Epiphany of Christ, which is celebrated for eight consecutive days by the Christian faithful. (Khouzaima), that instrument of injustice, summoned them before him at a tribunal:
40:14 Եւ յառաջ ծանուցեալ զարիութիւն սրտից նոցա եւ զջերմութիւն հաւատոցն որ ի Քրիստոս՝ ոչ երկրորդէր առ նոսա զնոյն բանս. այլ մուծանէր նախ զերանելին զԻսահակ ի տեղի ասպարիզին:	40:14 Since he was previously cognizant of their firm adherence to the Christian faith and their enthusiasm for it, he did not repeat the same arguments to them. Rather, he had the venerable Sahak brought into the arena first:
40:15 Եւ էր տանջանարանն զոր պատրաստեցին՝ նորագոյն. քանզի փայտս երկճղիս ցցեալ ի հաստատութեան երկրի՝ անխախուտս հաստատեալ յաջմէ եւ յահեկէ, եւ կացուցեալ զնահատակն ի մէջ այնորիկ հարկանէին զերկճղիս փայտիցն ի ներքոյ անթիցն. եւ պրկեալ զձեռս նորա ի փայտին՝ կապէին պնդագոյնս, եւ հարեալ ջալոտիւք զթիկունս նորա՝ սաստկագոյնս տանջէին մինչեւ քանցել առհասարակ մարմնոյ նորա:	40:15 The instrument of torture which they used was of the latest design: two forked blocks of wood firmly anchored to the ground on the right and left. The martyr was attached (to this device) with his armpits on the forked ends and his hands tightly tied to the wood. Then (Sahak) was beaten on the back with a cudgel so severely that his body separated into pieces:
40:16 Եւ զերանելին Համազասպ պահէին կապանօք արտաքոյ: Եւ նա աղօթէր առ տէր ի սրտի իւրում, եւ շրթունք իւր ոչ շարժէին եւ բարբառ իւր ոչ լինէր լսելի. այլ միայն ի սրտէ իւրմէ գոչէր հառաչանօք, կոչէր զտէր յօգնականութիւն վտանգին յորում հասեալ կային:	40:16 Meanwhile the venerable Hamazasp was being held outside, in chains. He prayed to the Lord in his heart without moving his lips or making any audible sound. It was only in his heart that he lamented and sighed and called on the Lord for aid in the tribulation he was about to face:
40:17 Եւ իբրեւ այնպէս սաստկագոյն տանջեալ՝ լուծին զնա ի դառն կապանացն, եւ ածին զերանելին Համազասպ ի նոյն տեղի տանջանաց: Եւ ըստ նմին օրինակի կապեալ ի մէջ երկուց փայտիցն՝ տանջէին զթիկունս նորա եւս դառնագոյնս:	40:17 Having severely tortured (Sahak), they released him from the painful bonds and led the venerable Hamazasp to the same place of torture. In the same fashion they tied him between the two wooden struts and also beat him with even greater ferocity:
40:18 Եւ իբրեւ նա եւս արիաբար համբերեաց տանջանացն՝ յետ այնորիկ տայր հրաման սպանանել զնոսա սրով. եւ դահճացն լուեալ զհրաման դատաւորին՝ վաղվաղակի վերացուցեալ զսուրն ի վերայ նոցա՝ բառնային զգլուխս նոցա: Եւ այնպէս աւանդեալ զհոգիսն՝ փոխեցան յաշխարհէս:	40:18 Hamazasp also courageously withstood the torments. So (Khouzaima) issued the order to kill them with a sword. When the executioners heard the judge’s order, they immediately raised their swords and chopped off their heads. Thus did (Sahak and Hamazasp) surrender their souls and depart this life:
40:19 Եւ ի վաղիւ անդր ետ հրաման կախել զմարմինս նոցա զփայտէ. եւ կարգէր ի վերայ զինուորս, զի մի՛ ոք ի քրիստոնէից գողասցի եւ թաղեսցէ զմարմինս նոցա: Եւ զի անզեղջ էր սրտիւ դատաւորն անօրէն՝ եւ ոչ յետ մահուանն անկուշեալ քաղցրանայր դառնութիւն սրտին. այլ իջուցեալ ի փայտէն՝ հրով ծախէր զմարմինս եւ զոսկերս երանեալ զօրավարացն:	40:19 On the following day (Khouzaima) ordered that their bodies be hanged on wood. And he appointed soldiers to guard (their corpses) so that no Christian would steal and bury the bodies. So full of bitterness was the heart of that unjust judge that even after their deaths (his heart) was not softened. Rather, he had the bodies removed from the wood and the bones of these venerable generals burned to ash in the fire:
40:20 Եւ զփոշին եւս ոչ անխայեաց տալ գերեզմանի, այլ ի ջուրս գետոյն մատնէր. զի ի ժամանակի թեթեւ նեղութեանցն յաճախութեամբ զմեծութիւն փառացն գործեսցէ ի նոսա ըստ առաքելական բանին, եւ ի փոխարէն հատուցմունսն հարիւրաւորս հատուսցէ նոցա պարգեւատուին առատութիւնք ըստ խոստմանն տեառն, եթէ «ամենայն ոք որ եթող զհայր կամ զմայր կամ զկինս կամ զորդիս կամ զագարակս վասն անուան իմոյ՝ հարիւրապատիկ առցէ յաշխարհիս յայսմիկ, եւ զկեանսն յաւիտենականս ժառանգեսցէ:	40:20 Even these ashes were not spared for burial but were tossed into the waters of a river. According to the words of the Apostle (Luke) in return for the afflictions they experienced they will be richly rewarded a hundredfold with glory, as the Lord note: “Anyone who has left father, mother, wife, children or fields for my name will receive a hundredfold more in this world and eternal life in the world to come:
40:21 Գործեցաւ այս յիշխանութեանն Մուսէի, յազգապետութեանն Խազմայ, յաւուրս սրբոյ յայտնութեանն տեառն, յորում էր թուականս [ՄԼԳ] Հայոց:	40:21 This (martyrdom) occurred during the reign of (Caliph) Musa (al-Hadi), in the governorship of Khouzaima, on the day of the blessed Epiphany of the Lord, in the year [233] of the [A.D. 784]; should be January [6, 786] Armenian Era:
40:22 Եւ Մուսէի կալեալ զիշխանութիւնն ամ [Ա]՝ վախճանէր: Ի սորա աւուրս սպան եւ զիշխանն Վրաց չարաչար մահուամբ. զի վերամբարձ առեալ զոտիցն եւ զձեռացն՝ ընդ մէջ կտրէր զմատաղութիւն հասակի նորա:	40:22 Musa held the caliphate for one year and then died. During his day the prince of the Georgians (Stephen) [III], the Guaramid, [779/780-786] also was cruelly slain, raised up by his hands and feet and cut in two at a tender age:
40:23 Եւ այսպէս իբրեւ զգառն համարեալ ի սպանդ՝ հրաժարէր ի կենացս այսոցիկ: Եւ կատարեալ զայս ամենայն չարիս՝ յետ ամի միոջ սատակէր:	40:23 Thus after his death, he was regarded as a sacrificial lamb. After working all this evil, (al-Hadi) perished a year later: