8:0 Յաղագս Սանատրկոյ ուրացութեանն եւ Հայոց, եւ նահատակութեանն Թադէի եւ Սանդխտոյ, եւ սրբոց Ոսկեանց եւ Սուքիասանց:
|
8:0 The Apostasy of Sanatruk and the Armenians; the Martyrdom of Thaddeus, Sanduxt, the Blessed Oskeank’ and Suk’iasank’:
|
8:1 Բայց Աբգար մեծի յուսոյ զանձն տուեալ եւ կենահաղորդ գտեալ փառացն Աստուծոյ, եւ հետեւեալ ի խոստովանութիւն անշարժ յուսոյն՝ վախճանի, վերաթեւեալ ի վերին աշտարակն՝ Սիօն:
|
8:1 King Abgar, who had entrusted himself to a great hope and partaken in the glory of God by professing the immovable hope, died and ascended to the upper tower of Sion:
|
8:2 Իսկ ապա ի Հայս նորին իսկ քեռորդի Սանատրուկ կացեալ լինի թագաւոր, որ թէպէտ եւ ի սկզբան քարոզութեանն Թադէոսի առաքելոյ հաւատաց ի Քրիստոս, դարձեալ ուրանայ՝ եւ յետ փոքր ինչ ապա բազում չարչարանօք եւ սրով կատարեալ զսուրբ Առաքեալն ընդ նմին եւ զդուստրն իւր զՍանդուխտ՝ վճարէ ի կենացս, որք ի լոյս կենաց անվախճանից վերափոխեցան ընդ աջմէ փառացն Աստուծոյ:
|
8:2 Subsequently, in Armenia they set up his nephew Sanatruk as king. Although the latter had believed in Christ at the beginning of the preaching of the apostle Thaddeus, yet, adhering to the suggestions of his naxarars, he renounced his faith, and after a short period of time put the blessed apostle and (with him) his own daughter Sanduxt to death by means of torments and the sword; they were both transported into the light of everlasting life on the right side of the glory of God:
|
8:3 Իսկ զկնի այսորիկ ապա եւ Բարդուղիմէոս՝ մի յերկոտասանից անտի, որ Հայաստան աշխարհիս ի Տեառնէ վիճակեցաւ, իսկոյն յայսմ ժամանակի ի Սանատրկոյ կատարի չարչարանօք. եւ արեամբ չափ նահատակեալ ի Հայս յԱրասբենոն քաղաքի, ուր եւ եդան իսկ նշխարք ոսկերաց նորա ի պարծանս Հայաստանեացս եւ ի բժշկութիւն ամենայն ախտաժետաց:
|
8:3 After this, Bartholomew, one of the twelve, whom the Lord had designated for the land of Armenia was at once tortured to death by Sanatruk; he was martyred shedding his blood in the city of Arasbenon in Armenia. His relics were also buried there as a source of pride to the Armenian people and as a cure for all those that were sick:
|
8:4 Իսկ յետ քառասուն եւ երից ամաց կատարման սուրբ առաքելոյն Թադէոսի յաւուրս Արտաշիսի Հայոց արքայի աշակերտք սրբոյ Առաքելոյն, որում գլխաւորին Ոսկի ճանաչիւր, եւ բնակեալ էին յակունս Եփրատ գետոյ՝ աշակերտեալ մկրտէին զարս ոմանս յԱլանաց ի հարազատութենէ Սաթենկայ տիկնոջ, որ էր կին Արտաշիսի:
|
8:4 Forty-three years after the death of the blessed apostle Thaddeus, in the days of Artashes king of Armenia, the holy apostle’s disciples who lived at the sources of the Euphrates river and whose leader was called Oski proselytized arid baptized certain Alans who were related to queen Sat’enik wife of Artashes:
|
8:5 Եւ վասն զի օր ըստ օրէ զմկրտեալսն հաստատէին ի հաւատս բանին կենաց, վասն այսորիկ ապա խանդացեալ ընդ նոսա որդւոյն Սաթենկայ՝ սրով վճարեցան ի կենաց աստի սուրբքն՝ Ոսկի հանդերձ այլեւս ընկերովքն սրբովք:
|
8:5 Because the baptized became day by day more resolute in their faith in (Christ) the Word of Life, the son of Sat’enik was irritated by them, and put the blessed Oski and his saintly companions to the sword:
|
8:6 Իսկ ազգականքն Սաթենկայ, որք ի Քրիստոս մկրտեցան՝ ընդոստուցեալք իմն վասն մահուան սրբոցն, հատուածեալք գնացին ի բաց՝ երթեալ ղօղեալ թագուցեալ ի Ջրաբաշխն խոտաբուտ ճարակօք շատացեալ: Եւ ըստ մերկութեան անձանց նոցա ի ցօղոյ երկնից գէսս արձակեալ մարմնոցն, որ եւ ի պատահմանէ անտի քօշք անուանեցան:
|
8:6 Thereafter, the relatives of Sat’enik who had been baptized in (the name of) Christ, disturbed by the death of the blessed men, went away and took refuge on mount Jrabashx, where they satisfied (their dietary needs) with herbs. The nudity of their bodies was covered with hair from heaven’s due, and because of that they were called he-goats (k’oshk’:
|
8:7 Եւ վասն զի յետ ամաց բազմաց սպանաւ արքայն Հայոց Խոսրով յԱնակայ եւ անիշխանացաւ երկիրս Հայոց, ապա Բառլահ ոմն եկեալ յԱլանաց դրանէ եւ ի խնդիր ելեալ գրով վկայիցն եւ գտեալ զնոսա ի Ջրաբաշխն կոչեցեալ լերին, եւ հարց եւ փորձ արարեալ զնոսա վասն առ ի Քրիստոս հաւատոցն՝ սուր ի վերայ եդեալ կոտորէ:
|
8:7 Many years later when Xosrov king of Armenia was killed by Anak, and Armenia was in a state of anarchy, a certain Barlah came from the court of the Alans and made written inquiries about the martyrs. Finding them on the mountain called Jrabashx, and having cross-examined them about their belief in Christ, he put them to the sword:
|
8:8 Եւ լեառնն ապա յայնմ հետէ յանուն Սուքիանոսի գլխաւորի սրբոցն՝ Սուկաւ անուանի:
|
8:8 Thereafter that mountain was called Sukaw after Suk’ianos who was the leader of the saints:
|
8:0 Յաղագս սպանման Խոսրովայ արքային յԱնակայ, եւ ծագման սրբոյն Գրիգորի, եւ վերստին լուսաւորութեան ազգիս Հայոց:
|
8:0 The Assassination of King Xosrov by Anak. The Origin of Saint Grigor, and the Second Enlightenment of the Armenian Nation:
|
8:1 Բայց իբրեւ սպանաւ Արտաւան արքայ Պարսից յԱրտաշրէ Ստահրացւոյ՝ բարձեալ անտի զթագաւորելն Արշակունեաց եւ ինքն փոխանակ թագաւորէր:
|
8:1 After Artashir of Stahr had assassinated Artabanus, the king of Persia, the Arsacids were deprived of the royal crown, and instead Artashir himself ruled:
|
8:2 Իսկ Անակ որ ի Սուրենական Պահլաւայ էր եւ ի Պարթեւականն Արշակունի տոհմէ, ի բազում եւ ի պէսպէս խոստմունս Արտաշրի հրապուրեալ եւ իբրեւ հատուածեալ իմն առ ի նմանէ զինքն ցուցեալ, գալ առ արքայ Հայոց Խոսրով. զի ի ձեռն ազգականութեանն փախստի զնա վստահացուցեալ եւ կեղծաւորեալ սիրով զդաւելն դիւրաւ արասցէ եւ հասցէ խոստմանց Արտաշրի, որպէս լիապէս քեզ ուսուցանէ աջողակ պատմագիրն Ագաթանգեղոս:
|
8:2 Anak, who was from the house of Sureni Pahlaw and the Parthian Arsacid line, charmed by the numerous attractive promises of Artashir, and pretending to have detached himself from him, came to king Xosrov of Armenia so that through kinship he might reassure (Xosrov) of the cause of his flight and feigning friendship he would carry out his treachery without any difficulty, and attain the fulfillment of Artashir’s promises, as the able historian Agathangelos exhaustively informs you:
|
8:3 Եւ յայսպիսի իմն պատճառանաց հատուածեալ՝ եկեալ երեկօթս առնէ յԱրտազ գաւառի:
|
8:3 Because of such reasons Anak set out and arrived at the district of Artaz where he encamped for the night:
|
8:4 եւ ըստ երկնային այցելութեանն պատահի սորա տեղի օթեւանի ի քնարանի սրբոյ Առաքելոյն ի ներքսագոյն սրսկապանի խորանին:
|
8:4 Through divine ordinance the site of his camp happened to be located on the grave of the holy apostle (which was) in the nuptial chamber of the tent:
|
8:5 եւ անդ ապա լինել ասի յղութեան մօր Սրբոյն Գրիգորի: Եւ յետ սահմանեալ աւուրցն՝ ապա եւ ծնունդ նորուն ի նմին տեղւոջ կատարեալ լինի. զի յորում զլինելութիւնն կրէր՝ զնորին իսկ լցցէ զհոգեւոր մշակութիւնն:
|
8:5 It is said that Saint Grigor’s mother conceived him at this place. After the necessary period of time had elapsed, St. Grigor was born at the same location so that he might complete the spiritual work of the same man on whose (grave) he had come to being:
|
8:6 Բայց Անակայ յետ երկեամ մի ամաց՝ յիշելով զուխտն որ ընդ Արտաշրի, սպանանէ զԽոսրով, եւ ինքն եւ իւրքն առհասարակ սատակին. Զմինն միայն պահեալ շնորհացն Աստուծոյ, որ զառաքելութեան իւրոյ զշնորհս ի ձեռն տայր նմա սուրբ Առաքեալն յարգանդի մօրն, որպէս երբեմն Յօհաննու Մկրտչի զկարապետութիւնն Քրիստոսի:
|
8:6 But after two years Anak remembering his vow to Artashir, assassinated Xosrov, but he and his entire family were also killed. The grace of God preserved only one soul whom the holy apostle had invested with the grace of his mission while the latter was still in his mother’s womb, just as Christ had designated John the Baptist to be his precurser:
|
8:7 Որ ապա ըստ չար հինին հասելոյ՝ դայեկաց ոմանց զերկուս զուստր մանկունս ստնդեայս ըստ անշուշտ պատմագրին յաշխարհն Յունաց փախստեայ տանէին՝ զմինն ի թագաւորական հրահանգս վարժեալ, իսկ զմիւսն յառաքելական հանդէս եւ ի պատճառս լուսաւորութեան մերոյ:
|
8:7 Subsequently, according to the reliable historian, certain nurses escaping the imminent and wicked attack carried two nursling male infants to the land of the Greeks, where one became versed in the matters of the crown and the other was instructed in missionary work in order to become the cause of our enlightenment:
|
8:8 Իսկ ապա երկոքեան սոքա սնեալ եւ ի զարգացումն աճելութեան հասեալ՝ մինն ըստ ախորժակի իւր եւ աջողակ զինուորութեանն եւ պատերազմական մրցմանց ի թագաւորութիւնն հայրենի հասանէր յերրորդ ամի Դիոկղետիանոսի կայսեր:
|
8:8 When both of them had reached the age of maturity, the first, in accordance with his disposition, military skill and martial trials, acquired his ancestral crown in the third year of the emperor Diocletian:
|
8:9 իսկ միւսն յետ բազում եւ անտանելի չարչարանացն՝ եւ անհնարին եւ դառն կտտանաց՝ եւ զհնգետասան ամ լինելոյ ի խոր վիրապին ի դղեակ բերդին որ յԱրտաշատ, ելեալ ի խորոց թունաւորացն՝ արտափայլեցաւ ի փրկութիւն մեզ. եւ զանճառելի եւ զանպարագիր Երրորդութեանն հոգեզուարճ բղխումն յինքն ճառագայթափայլեալ՝ զբոլոր Արամեանս ազն բուժեաց յախտից եւ ի կռապաշտութենէ:
|
8:9 whereas the other, after numerous and unbearable torments, extremely bitter agonies and fifteen years of confinement in the deep pit in the citadel of Artashat, ascended from the depths of poisonous (reptiles), and became resplendant in our salvation. With the joyful procession of the incomprehensible and ineffable Trinity shining within him like a ray of light, he cured the entire Aramian ( = Armenian) race of the malady of idolatry:
|
8:10 Եւ յեօթն եւ ի տասներորդ ամի արքայութեանն Տրդատայ նստաւ յաթոռ սրբոյ առաքելոյն Բարդուղիմէոսի եւ Թադէոսի՝ սրբութեանցն գտեալ քահանայագործող եւ ծնող մեր ըստ աւետարանին եւ նախահայր աստանօր արտադրելով:
|
8:10 In the seventeenth year of the reign of Trdat, he (Grigor) occupied the throne of the blessed apostles Bartholomew and Thaddeus and thus became (for those of us) here a minister of holiness and our (spiritual) parent in accordance with the gospel, and a forefather:
|
8:11 Յետ այսորիկ ապա գնացեալ եւս ընդ արքային Տրդատայ յաստուածակարգ կայսրն Կոստանդիանոս՝ բազմօք իմն եւ նազելի եւ վայելուչ մեծարանօք պատուէ զսուրբ հայրապետն իբրեւ զկենդանի մարտիրոս, առաջի անկանելով եւ աղօթս նուիրականս եւ օրհնութիւնս ի նմանէ հայցելով: Եւ այսպէս զնա պատուասիրեալ եւ Տրդատաւ հանդերձ հանեալ յոսկիապատ կառս՝ մեծաւ շքեղութեամբ յուղարկէ զճանապարհայն:
|
8:11 After that, Grigor accompanied by Trdat visited Constantine, the emperor ordained by God, who honored the holy patriarch like a living martyr with gracious and befitting veneration, and falling on his knees sought votive supplications and blessings. After having honored him thus, Constantine had him and Trdat mount on a gold plated cart and saw them off on their journey amidst great splendor:
|