Լաստիվերցի 1-12 Lastivertsi

12:0 Այլ քաղաքի, եւ քաղաքի այսպիսում, որ հոյակապ եւ ականաւոր էր ամենայն աշխարհաց, իբրեւ զքաղաք որ ի վերայ լերինն կայցէ. եւ ծով եւ ցամաք երկնէր եւ առատանայր կրել ի սմա զզօրութիւն իւր. որպէս բարձրն Եսայիաս վասն Երուսաղեմի մարգարէանայր:	12:0 Rather (I would write about) such a city (as Arcn), charming and renowned throughout the lands. It was like a city perched upon a mountain, with both sea and land laboring to multiply and sustain its strength, as the great prophet Isaiah said about Jerusalem:
12:1 Արդ սա յառաջինսն՝ մինչդեռ բարեացն առատութեամբն պսակեալ էր, ամենայն ինչ ըստ մտի էր սորա. եւ նման իմն էր նորահարսն կնոջ, որ գեղոյն վայելչութեամբ եւ զարդուցն պայծառութեամբ՝ ցանկալի գոլ ամենեցուն:	12:1 So (Arcn) was in times past, when it was crowned with a plentitude of good things, and everything was as one would wish. Then it resembled a newly-wed woman who, with her captivating beauty and glittering ornaments, is desired by everyone:
12:2 Քանզի իշխանք սորա էին մարդասէրք, եւ դատաւորքն արդարադատք եւ կաշառուցն ներողք։ Վաճառականք՝ եկեղեցւոյ շինողք եւ զարդարիչք, կրօնաւորաց օթեւանք եւ հանգուցիչք, եւ առ աղքատս ողորմածք եւ դարմանիչք։ Ոչ գոյր խաբէութիւն ի վաճառսն, եւ ոչ նենգութիւն ի տուրեւառիկ փոփոխմունսն։ Ընդ բամբասանօք էր վաշխից եւ տոկոսեացն շահք, եւ խոտեալ եւ անարգեալ էր ի նուէրս ընծայից պատարագ նոցա:	12:2 For its princes were humane, its judges were righteous and incorruptible. Its merchants were builders and embellishers of churches, givers of lodging to the clerics, alms-givers and sustainers of the poor. There was no deception in business transactions, nor treachery in exchanges and speculators were deplored, and despised and the gifts given them as bribes were dishonored. Everyone strived for devoutness:
12:3 Ամենեցուն մի նախանձ էր բարեպաշտութեան. քահանայք սորա սրբակեացք եւ աղօթասէրք, եւ եկեղեցական սպասու հլուք եւ հպատակք։ Վասն որոյ վաճառականք սորա փառաւորք, եւ առգնօղքն թագաւորք ազգաց։ Եւ իբրեւ ակն մի պատուական լուսագեղ պայծառութեամբ փայլէր քաղաքս մեր ի մէջ ամենայն քաղաքաց, ամենեւին գեղեցիկ, բոլորովին զարդարուն:	12:3 The priests were saintly lovers of prayer, and obedient to church orders. Therefore (the city’s) merchants were glorious, and its buyers were like kings of peoples. Our city was like a precious gem shimmering with resplendent beauty among all other cities, completely beautiful, fully embellished:
12:4 Բայց յորմէ հետէ մտին յեկեղեցիս մեր Սեքստացիք եւ Պիհռոնացիք, եւ արդարութեան օրէնքն յանիրաւութիւն դարձաւ, եւ յարգի եղեւ արծաթսիրութիւն քան զաստուածսիրութիւն, եւ մամոնայ քան զՔրիստոս. յայնժամ ամենայն համեստութիւն կարգաց զառածեալ՝ յանկարգութիւն դարձաւ:	12:4 But after the Sceptics and Pyrrhonists entered our churches, the reign of justice was transformed into injustice, the love of silver became more honored than the love of God, and Mammon (more esteemed) than Christ. Then all modesty of the orders was perverted and disorder resulted:
12:5 Իշխանք սորա գողակիցք եղեն գողոց, վրիժագործք եւ արծաթոյ ծառայք. դատաւորք սորա կաշառառուք եւ վասն կաշառոյ գողանային զիրաւունս. դատաստան որբոց ոչ առնէին, եւ յիրաւունս այրեաց ո՛չ խոնարհէին։ Վաշխից եւ տոկոսեաց օրէնք եդան, եւ ցորենոյ բազմապատկութիւն, որով երկիր պղծի եւ արգելու զարգանդ առ ի տալոյ զպտուղ ի ժամու իւրում առ ի կերակուր մարդկան:	12:5 The princes (of Arcn) became thieves’ companions, evil-doers, and servants of silver; its judges took bribes and, for bribes, robbed the just; the case of orphans and widows was not defended. Usury and speculation became law, and (the production) of wheat was multiplied (to such an extent) that the land was ruined (worn out) and did not bear crops at the proper time to feed mankind:
12:6 Որ խաբէր զընկերն՝ պարծէր իմաստուն գոլ, եւ որ յափշտակէր՝ ասէր. Ես հզօր եմ։ Զտունս տնակից աղքատացն, եւ զսահմանս անդաստանաց նոցա յափշտակէին մեծատունքն, եւ չ կաթէր ի լսելիս նոցա աստուածապատուէր անէծքն գրեալքն ի ձեռն Մովսեսի ծառայի տեառն:	12:6 He who cheated his friend boasted about being wise, while he who ravished said, “I am mighty.” The wealthy (mecatunk’n) ravished the homes of neighboring poor people and expropriated their fields, nor did they think about the divinely-ordained curse written by the Lord’s servant, Moses:
12:7 Անիծեալ է, ասէ, որ յափշտակէ զարտս ընկերին» [Բ Օր. ԻԷ 17]։ Կամ զոր բարձրն Եսայիաս բողոք բարձեալ սաստէ այնպիսեացն. «Վա՜յ, ասէ, այնոցիկ, որ յարեն զտուն ի տուն եւ անդաստան առ անդաստան մերձեցուցանեն, զի զընկերին հանիցեն։ Նա աւանիկ ազդ եղեւ յականջս տեառն զօրութեանց այդ ամենայն» [Ես. Ե 8-9], եւ որ ի կարգին է, լռեմ խնայելով ի ձեզ:	12:7 Accursed is he who ravishes the fields of his neighbor” [II Deuteronomy 27.17]. (They did not recall) the rebuke of the great Isaiah who in angry protest condemned such people: “Woe to those who join house to house, who add field to field, until there is no more room, in order to expel their friends. This reaches the ear of the Lord in all its power” [Isaiah 5. 8-9]. I shall not continue (the passage) to spare you:
12:8 Չգոյր ի յիշատակ նոցա այգին Նաբովթայ, եւ Յեզաբէլ՝ որ յափշտակեաց զայն, թէ զի՛նչ կրեաց, որ մինչեւ ցայսօր փող հնչէ յամենեցունց լսելիս։ Բարձաւ եւ ի քահանայից երկիւղ եւ ընտրութիւն սրբութեան. նեղին եւ մղին մերձենալ ի սեղանն եւ սպասաւորեն անճառ խորհրդոյն որ հրեշտակաց է զարհուրելի, թո՛ղ թէ մարդկան, եւ զայն ի ձեռն արծաթոյ եւ ո՛չ Աստուծով. եւ ի մոռացօնս եղեւ սաղմոսական երգն որ ասէ. «Խոտեսցին այնոքիկ որ ընտրեալ են արծաթով:	12:8 They did not remember what Jezebel suffered after ravishing Naboth’s vineyard, although to this day (that fate) is blared forth by trumpets within everyone’s hearing. The piety and holy selection of priests also came to an end. They pushed and crowded toward the altar and officiated at the ineffable mystery (of the mass) which is awesome to the angels, let alone to man, and (they got there) through silver and not through God, forgetting the hymn in Psalms which says “They shall be despised who are chosen by silver:
12:9 Զի՞նչ ասացից եւ որ առ կանայս ամբաստանութիւն է. բաւական են առ ի յԵսայեայ ասացեալքն, չ կարօտանան մերում բանիցս։ Քանզի նա զԵրուսաղէմի կանայսն՝ վասն զարդասէր լկտութեանն այսպէս յանդիմանէ. «Փոխանակ, ասէ, զի հպարտացան դստերք Սիովնի, եւ գնացին ի բարձր պարանոց» [Ես. Գ 16]։ Նախ զարմատոյն ամենայն չարեաց բուռն հարկանէ, զամբարտաւանութենէն ասեմ. զի նա է մայր եւ սկիզբն ամենայն չարեաց, զի ի մարդկանէ դեւս գործէ, եւ նոցին տանջանացն վիճակակից առնէ:	12:9 What shall I say in condemnation of the women? The words spoken by Isaiah are sufficient, there is no need for my own composition. He rebuked the women of Jerusalem for their showy immodesty: “The daughters of Zion are haughty and walk with outstretched necks” [Isaiah 3.16]. I consider arrogance to be the root of all evil, the mother and first cause of it. For it turns a human into a dew and subjects (humans) to their torments:
12:10 Արդ՝ ամենեցուն չար է ախտս այս, բայց կարի առաւել կանանց ազգի. վասն այսորիկ նախ զնոսա դատի, եւ ապա ի կարգ արկեալ յիշէ զստորինսն ընդ երկիր զքարշիլն, եւ զգինդսն, զմատանիսն, զապարանջանսն, զքօղէսն, զմեհեւանդսն եւ զայլն ամենայն:	12:10 This disease is damaging to all, but especially so to womankind. First and foremost (women) should be charged with this (fault), and then one might recall their heavy (trains) which they drag along the ground, the earrings, finger-rings, bracelets, the ruffles, necklaces, and everything else:
12:11 Տե՛ս լսող, եւ զհատուցումն նոցին. «Փոխանակ, ասէ, ոսկի զարդուցն, գլխոյն կնտութիւն» [Ես. Գ 24]. զի ի զարդուցն մերկացուցեալ զգլուխն, զհերսն հատանէին ծաղր առնելով զնոսա։ «Փոխանակ ոսկի կամարացն չուան գօտի. եւ փոխանակ պատուական հանդերձիցն քրձազգեաց, ասէ, լինել» [Ես. Գ 24]. զի յորժամ ի գերութիւն հանդերձեցան, գերիչքն զայն շնորհեցին նոցա:	12:11 Listener, behold their recompense: “In place of golden ornaments for the hair, there will be baldness” [Isaiah, 3.24] for, stripped of headdresses, their hair shall be cut off to mock them. In place of a golden belt there will be one of rope, and instead of a rich robe, a girdling of sackcloth” [Isaiah 3.24], for when they are led away into slavery, their captors shall give them these things:
12:12 Ոչ վայրապար եղեւ ինձ անցանել ընդ այս ամենայն. այլ զի ցուցից, թէ որպէս ըստ կարգի նոցա յանցանքն մեր, նոյնպէս ըստ նոցա պարտ էր եւ խրատ ընդունել մեզ, եւ առաւել եւս։ Զի թէ նոքա առանց օրինակի զայն կրեցին, մերս քանիօ՜ն առաւել պատժոց արժանի չ իցեն՝ յետ զնոսա մեզ օրինակ ունելոյ, եւ Քրիստոսի խրատուն:	12:12 I did not mention all this without cause; rather, to illustrate that our chastisement shall be equal to or more severe than the (nature of) our transgressions. Now if they (the Jerusalemites) suffered such things, lacking an example (of proper conduct), how much worthier of punishment are we, having them as an example and having the advice of Christ:
12:13 որ աղաղակէ եւ ասէ. «Թէ ո՛չ առաւելուցու արդարութիւն ձեր աւելի քան զդպրացն եւ զփարիսեցւոցն, ո՛չ մտանէք յարքայութիւնն երկնից» [Մատթ. Ե 20]։ Եւ մեք ոչ յարդարութիւնն եւեթ, այլ եւ ի մեղսն առաւել գտանիմք, եւ զո՞ր ներել թողութեան ունիցիմք:	12:13 Who cried out and note: “Unless your righteousness exceeds that of the scribes and Pharisees, you will never enter the kingdom of heaven” [Matthew 5.20]. We did not surpass them in righteousness, but in sin; therefore, what pardon or forgiveness shall we have:
12:14 Արդ տե՛ս զդիւրակշիռ եւ զդէպ հատուցմունսն։ Ելին Պարսիկք ի վերայ Երուսաղէմի, ելին եւ ի վերայ մեր. աւերեցաւ Երուսաղէմ, աւերեցան եւ քաղաքք մեր։ Մտին հեթանոսք ի տաճարն սուրբ, եւ յաւարի տարան զզարդարանս նորա, եւ պղծեցին զտաճարն սուրբ. մտին եւ յեկեղեցիս մեր, եւ համարձակեցան յանմտանելիսն, եւ պղծեցին պիղծ գարշապարօք զսրբութիւնս նորա. եւ կապուտ կողոպուտ արարին զզարդս նորա:	12:14 See now the similarity of righteous punishments. The Persians came against Jerusalem, and they also came against us; they laid waste Jerusalem, and they also wasted our cities; pagans entered the holy temple (of Jerusalem), took its adornments as booty, and defiled the blessed temple; and they also entered our churches, daring to go to the holy altars which they sullied with their filthy heels, and took its adornments as plunder:
12:15 Հրայրեաց եղեւ տաճարն սուրբ. այրեցան եւ ի մեզ փոխանակ միոյ տան՝ բազում եկեղեցիք. եւ առանց համարոյ անկան քահանայք նոցա ի սուր. եւ զմերոյս ո՞վ բերէ զհամար:	12:15 The holy temple was consumed by fire, yet in our case, instead of that one house (of God), they burned down many churches. Countless numbers of their priests fell to the sword, but who can count how many of our (priests) perished:
12:16 Ժա՛մ է ինձ ի դաւթական բանսն ելանել, եւ նորին ձայնիւ զմերս յօրինել զողբս. «Ընդէ՞ր տէր կացեր ի հեռաստանէ, եւ անտես արարեր զմեզ ի նեղութեան մերում» [Սաղմ. Ժ 1], յանօրինել անիրաւին ի սրբութիւնս քո, եւ ի պարծիլ ատեցողացն զքեզ ի մէջ տօնից քոց. զի ահա մտին հեթանոսք ի ժառանգութիւն քո, եւ պղծեցին զտաճար սուրբ քո. այրեցին ի հուր զսրբութիւնս քո, եւ յերկիր խոնարհեցուցին զփառս եկեղեցւոյ քո:	12:16 It is now time for me to follow David and to create our lament based on his: “Why do You stand afar off, oh Lord? Why do You hide Yourself in our times of trouble” [Psalms 10.1]? When the unjust behave impiously in Your sanctuaries when those who despise You boast during Your feast days? Behold, pagans have entered Your inheritance, have polluted Your blessed temple, have burned Your holy things, and levelled to the ground the glory of Your Church:
12:17 հեղին զարիւնս ծառայից քոց որպէս ջուր, ո՛չ որպէս յայնժամ՝ շուրջ զԵրուսաղեմաւ միայն, այլ՝ թէ ամենայն երկիրս լցաւ արեամբ սպանելոցն. իսկ զթաղելոց նոցա զհաշիւ եւ ի միտս անգամ ո՞ բերէր:	12:17 They made the blood of Your servants flow like water, not as it was in the past, around the city of Jerusalem alone, but (here) the entire country was filled with the blood of the slain. As for the number buried, the mind cannot even imagine it:
12:18 Բայց զքաղաքիս մերոյ զբազմադիմի եւ զանհնարին չարիս ընդ գրով ո՞վ կարիցէ արկանել. զի որպէս գրեալ է վասն սոդոմայեցւոցն, թէ «Արեգակն ծագեաց ի յերկիր, եւ տէր տեղաց ի Սոդոմ հուր եւ ծծումբ, եւ այրեաց զնա» [Ծն. ԺԹ 23-24]. նոյնգունակ եւ աստ ի ծագել արեւուն յերկիր՝ հասին ի վերայ անօրինացն ժողովք իբրեւ շունք քաղցեալք, եւ շրջապատեցին զքաղաքն. եւ մտին իբրեւ հնձողք ոճոյ ագարակի, եւ սուր առն ի վերայ եդեալ հնձեցին մինչեւ անջատեցաւ ի կենդանւոյ քաղաքս:	12:18 Who can put into writing the diverse and unbelievable disasters that were visited upon our city? It was (here) as was written about the Sodomites: “The sun had risen on the earth, and the Lord rained on Sodom brimstone and fire, and burned it” [Genesis 19.23-24]. So, it happened here that when the sun rose on the earth, an impious people, like famished dogs, arrived, surrounded the city, entered, and like reapers (working) in a field, they reaped with their swords until they had snuffed out the city’s life:
12:19 Իսկ զփախուցեալսն ի տունս կամ յեկեղեցիս՝ հուր հարեալ այրեցին անողորմաբար, բարեգործութիւն զիրսն կարծելով, որպէս կանխաւ Փրկիչն ասէր. «Եկեսցէ ժամանակ, զի ամենայն որ սպանանիցէ զձեզ, համարիցի պաշտօն մատուցանել Աստուծոյ» [Յովհ. ԺԶ 2]. եւ զպատճառսն ինքն յայտ առնէ. «Եւ զայն արասցեն ընդ ձեզ վասն անուան իմոյ, զի ոչ ծանեան զիս:	12:19 Mercilessly setting fire to the homes and churches wherein refugees had fled, (the Seljuks) burned them down, considering this a benevolent act, just as the Savior had prophesied: “Indeed, the hour is coming when whoever kills you will think he is offering service to God” [John 16.2]. He Himself made the reason clear: “They shall so deal with you for My name’s sake, since you did not recognize Me:
12:20 Նաեւ յօդոյ ձեռնտուութիւն եղեւ կործանական աւուրն. զի հողմ ուժգնակի շնչեցեալ՝ բորբոք արկանէր հրատին, մինչեւ ծուխն ծառացեալ յերկինս հասանէր. եւ ցնցուղք լուսոյ հրատին՝ յաղթէր ճառագայթից արեգականն:	12:20 The weather also was an aid on this destructive day. An extremely severe wind howled, stirring up the fire so much that smoke rose to the sky in thick billows. The flaming columns of fire vanquished the rays of the sun:
12:21 Անդանօր էր տեսանել տեսիլ ողորմագին եւ զարհուրական յոյժ. զի ամենայն քաղաքն լի էր դիակամբք անկելոցն, վաճառոյ փողոցք եւ նրբափողոցք եւ ընդարձակ սրահք։ Իսկ զայրեցելոցն ո՛վ կարիցէ բերել զհամար. քանզի որք ի սրոյ շողալոյն փախստական եղեալ՝ ի տունս ուրեք ի թաքստի եղեն, ամենեքեան նոքա հրայրեացք եղեն:	12:21 One could see there a pitiful and terrifying spectacle in the extreme, for the entire city—the bazars, the lanes, and the great chambers—was full of the corpses of the slain. Who can count those burned to death? Those who had escaped from the glittering sword, and taken refuge in houses, were immolated, one and all:
12:22 Իսկ զքահանայսն, զորս յեկեղեցիս ըմբռնեցին՝ հրով ծախեցին. եւ զորս արտաքոյ՝ զոմանս սպանեալ, եւ զմեծամեծ խոզեանն եդեալ ի գիրկսն առ ի նախատինս մեզ, եւ յայպն կատականաց տեսողացն. իսկ զթիւ քահանայիցն, որք ի սուր եւ ի հուր վախճանեցան՝ գտաք աւելի քան զհարիւր յիսուն, որք վիճակի տեարք էին եւ եկեղեցւոյ. բայց զեկամտիցն, եւ որք յամենայն աշխարհաց անդր հանդիպեցան, զնոցա ո՛վ կարէ բերել զհամար:	12:22 As regards the priests, those whom they caught in the churches, they burned to death; those they found outside, they killed and, to insult and disgrace us, put huge hogs in their arms. The number of priests who died by fire and sword, lords of diocese and church, we found to be more than [150]. But as for those who had come from all other lands, and happened to be there, who can count them:
12:23 Այսոքիկ են չարաչար պատմութիւնք քո, ո՜վ քաղաք երջանիկ եւ երանելի, յղփացեալ, ականաւոր ի մէջ աշխարհաց։ Այժմ ամբարձ զաչս քո, եւ տե՛ս զորդիս քո վարատեալս ի գերութիւն, զտղայս քո անողորմաբար հարեալս զքարի, զերիտասարդս քո այրեցեալս ի հրոյ։ Մեծահարկի եւ փառաւոր ծերք անկեալք ի հրապարակի. հովասուն եւ բարեկեցիկ կոյսք եւ կանայք՝ անկեալք ի խայտառականս, եւ հետի ոտիւք վարեալք ի գերութիւն:	12:23 Such is your wicked history, oh city, blessed and venerable, full (of good things), renowned among the lands. Raise now your eyes and observe your children led into slavery, your babies hurled mercilessly against rocks, your young people burned by fire, the respect-worthy and glorious elderly folk fallen in the squares, your fresh and prosperous virgins and women fallen in disgrace, led away into slavery on foot:
12:24 Առ մեզ կատարեցան դաւթական ողբոցն երգք. «Մատնեաց, ասէն, ի գերութիւն զզօրութիւնս նոցա, եւ զգիւղս նոցա ի ձեռս թշնամեաց նոցա» [Սաղմ. ՀԷ 61] եւ որ ի կարգին է. բայց Քրիստոս յամէ զզարթնուլն, եւ ոչ որպէս յայնժամ:	12:24 David’s lamenting songs were fulfilled regarding us: “Their might was betrayed to slavery, their villages, into the enemies’ hands” [Psalms 77.61], and so forth. But Christ was late in awakening, and it was not (here) as it had been at that (Biblical) time:
12:25 Այլ որ վասն Արծինն տխրական պատմութիւնս աստանօր զկայ առցէ. զի մեք զամենայն անցս չարեացն ոչ կարացաք ընդ գրով արկանել, այլ զթողեալն ի մէնջ՝ յաւերակացն ուսանի խնդրօղն։ Այսոքիկ երկուց էր տեղեաց՝ լերինն եւ քաղաքիս զողորմելի պատմութիւնս. զոր աչօք մերովք տեսաք եւ ընդ փորձ չարեացն անցաք, զայն միայն գրեցաք. իսկ զայլ գաւառաց եւ զքաղաքաց զանցս աղետից, ո՛յր միտք բաւեն։ Այնոքիկ երկայն բանի պիտոյ են եւ ժամանակի. մեք զմերս ըստ կարի մերում համառօտեցաք:	12:25 Let the narration of Arcn’s sad history end at this point, for we were unable to record every evil event. Let whoever wants to learn of our omission look in the ruins. We have written the pitiful account of two places, of the mountain and of the city. We have written only about what we saw with our own eyes, and about the wicked things we ourselves experienced. As for the disasters which befell the other districts and cities, who is strong enough (to record them)? Much time and many words would be needed for that. We abbreviated our (account) as much as possible: