Լաստիվերցի 1-17 Lastivertsi

17:0 Գրէ երջանիկ եւ աստուածայինն Սողոմոն, եթէ «թագաւոր արդար կանգնէ զաշխարհս, իսկ անօրէնն կործանէ» [Առակ. ԻԹ 4]։ Զոր եւ իսկ աչօք մերովք տեսաք առ սմա եղեալ. քանզի թագաւորաց օրէն է աշխարհի խաղաղութիւն եւ շինութիւն հոգալ, որպէս Աստուած յիւրմէ եղելոցն նախախնամէ ամենեցուն:	17:0 The blessed and divine Solomon wrote that “A just king makes his land flourish, while an impious one ruins it” [Proverbs 29.4]. Indeed, we saw the validity of this with our own eyes, in the case (of Monomachus). For it is the responsibility of kings to concern themselves about the peace and prosperity of their realms, just as God cares for his creations:
17:1 իսկ սա ո՛չ այնպէս. այլ միշտ ուտելեաց եւ ըմպելեաց պարապեալ, զաղբիս մեծացուցանէր, եւ զգանձս, զոր ի հարկաց ամենայն աշխարհաց ժողովէր, զոր պարտ էր ի պէտս հեծելոց բաշխել եւ բազմացուցանել հեծելազօրս ընդդէմ թշնամեաց՝ որ զաշխարհս ի խաղաղութեան կարէին պահել յաղթելով թշնամեացն, որպէս առնէր երանելին Վասիլ յիսուն ամ թագաւորեալ, ոչ ոք ի թշնամեաց համարձակեցաւ յաշխարհն նորա մտանել։ Իսկ սա զգանձսն զոր ժողովէր, ի բոզից ծախսն վճարէր եւ ոչինչ ցաւէր նմա աշխարհի աւերումն:	17:1 But (Monomachus) did not behave in this fashion. Rather, he was constantly preoccupied with eating and drinking. He elevated filthy people, and as for those taxes which he collected from all lands, which he should have spent on the needs of the cavalry, to enlarge the cavalry forces (fighting) against enemies, (forces) which, by vanquishing the enemies could have kept the land in peace, (as did the venerable Basil during the fifty years of his reign when no enemy dared enter his territory), those accumulated treasures (Monomachus) squandered on whores, and was in no way troubled by the ruin of the land:
17:2 քանզի այնքան պոռնիկ եւ բոզասէր էր՝ մինչ զի Կոստանդնուպօլսոյ կանամբքն չ յագեցաւ, այլ ի հեռաւոր աշխարհաց տայր ածել կանայս, եւ զօրն ամենայն նոքօք վարանէր։ Վասն որոյ համարձակեալ թշնամեացն որպէս գայլք քաղցեալք որք յորժամ գտանեն զհօտն առանց պահապանի՝ յանխնայ կոտորեն նոյնպէս եւ ի սորա ժամանակս եղեւ յարեւելից եւ յարեւմտից առհասարակ կործանումն քրիստոնէից, զոր ի վերոյ փոքր ի շատէ նշանակեցաք:	17:2 For so much did he love harlots and whores that (all) the women of Constantinople could not satiate him. No, he had women brought in from afar, and occupied himself with them every day. Consequently the enemy became as brazen as famished wolves which, chancing upon a flock without a protector, mercilessly destroy it. And so, it was in (Monomachus’) time that (enemies) from the West and the East destroyed the Christians, as we noted briefly above:
17:3 Եւ սա այսպիսի գնացիւք վարեալ զկեանս իւր՝ վախճանեցաւ. որ թագաւորեաց ամս երեքտասան, ոչինչ բարի յիշատակաց արժանի եղեալ:	17:3 Having led such a (dissolute) life, (Monomachus) died after a reign of thirteen years [1042-1055], accomplishing nothing worthy of remembrance:
17:4 Իսկ Թէոդոռայ որ էր դուստր թագաւորին Կոստանդեայ, կալաւ զթագաւորութիւնն իբրեւ զիւր սեպհական ժառանգութիւն հայրենի՝ որում ոչ ոք կարասցէ ի վերայ յառնել։ Առ որ առաքէ Սուլտանն տաճկաց՝ դեսպանս, եւ գրէ առ նա հրովարտակ, որ ունէր օրինակ զայս. եթէ Կամ տուր զքաղաքս եւ զգաւառս ինձ, զոր նախնիքն քո տարեալ են ի տաճկաց, կամ տո՛ւր յամենայն աւուր հազար դահեկան:	17:4 Now Theodora, the daughter of king Constantine (Monomachus) seized the throne as her own patrimonial inheritance, which none could resist. (Tughril), the Sultan of the Tachiks, sent emissaries to her and wrote her an edict with the following import: “Either give me those cities and districts which your forebears took from the Tachiks, or else every day send me one thousand dahekans:
17:5 Իսկ նորա տուեալ ձիս եւ ջորիս սպիտակամազս, եւ բազում գանձս եւ հանդերձս ծիրանիս եւս առաքեաց նմա։ Իսկ նորա վեր ի վերոյ ընկալեալ՝ զտարօղ գանձին առ իւր արգել, ճանապարհ առնելով նովաւ յաշխարհն Բաբելացւոց. եւ էր թուականիս մերոյ ամք հինգհարիւր չորս:	17:5 But Theodora (instead) sent him white horses and mules, many treasures, and purple attire. (The Sultan) received (the gifts), but, keeping the purveyor of them, he took (that man) along with him to Babylonia. This transpired in [504] of our (Armenian) [1055] era:
17:6 Եւ ի սոյն ամի ելին Պարսից զօրքն յանուն Սուլտանայ, բայց ասեն թէ Ապուսուարայ էին՝ այն որ զԴուին եւ զԳանձակ ունէր, եւ էր փեսայ թագաւորին Հայոց Աշոտոյ, որք ելեալ էին յաշխարհն Հայոց։ Յորոց հինէ՝ մարդաբնակ տեղիքն փախուցեալ՝ ի քաղաքն Անի ժողովեցան, եւ ոչ ժամանեալ ամենեցուն ի ներքս մտանել, քանզի երեկոյացաւ ժամն եւ ածին զդրունս քաղաքին:	17:6 In the same year Persian troops under the Sultan’s name arrived in Armenia. But some say that they were the forces of Apusuar, who held Duin and Ganjak and was the son-in-law of Ashot, king of Armenia. People from populated places fled from their raiding to the city of Ani, but everyone did not manage to get inside, because night fell, and the city gates were closed:
17:7 Իսկ զօրքն Պարսից գիշերագնաց եղեալ, կալան զդուռն քաղաքին, եւ սուր ի վերայ եդեալ՝ անհնարին կոտորածս առնէին, որում ոչ ոք գոյր օգնական. զորոց առեալ զառ եւ զգերի, գնացին յաշխարհն իւրեանց:	17:7 Now the Persian troops came at night, seized the city gates, put swords to work, and wreaked unbelievable destruction (on people) who had none to help them. Then, taking booty and captives, they returned to their own land:
17:8 Իսկ ի կողմանս Տարօնոյ Թէոդորոս որդի Ահարոնի, զոր Աւանն կոչէին ըստ իւրեանց լեզուին, զգիրն պակաս ունելով, որ նա էր իշխան գաւառին։ Առ որ եկեալ գունդ մի ի Թուրքաստանէ՝ հնազանդեցան նմա, եւ կամեցան զմիամտութիւն ցուցանել. մտեալ ի գաւառն Խլաթայ եւ առեալ աւար բազում, ածին ի Տարօն:	17:8 In the Taron area the prince of the district was T’eodoros, son of Aharon whom (the Persians) called Awan since (their alphabet) lacks a letter. A brigade of soldiers came (to T’eodoros) from Turkestan, submitted to him, and wanted to display their loyalty. Entering the district of Xlat’, they seized much booty and brought it to Taron:
17:9 Իսկ ժողովեալ զօրք ի Պարսից եւ ի Թուրքաստանէ յղեցին առ Թէոդորոսն՝ թէ Կամ տո՛ւր զապստամբսդ ի մեզ, կամ թէ ո՛չ զերկիրդ գերի տանիմք։ Որում ոչ առեալ յանձն, յետ որոյ եկեալ ճակատեցան ընդ միմեանս երկիցս եւ երիցս, եւ բազում արութիւնս ցուցեալ իշխանին, յետոյ կարեվէր խոցեալ՝ յետ սակաւ աւուրց վախճանեցաւ:	17:9 But then troops assembled from Persia and Turkestan sent to T’eodoros saying: “Either surrender those rebels to us or we shall lead your country into slavery.” But T’eodoros refused. Therefore, they came and battled two and three times. The prince displayed much valor, but was fatally wounded, and died a few days later:
17:10 Որ յոյժ ապաշաւանաց արժանի էր նորա վախճանն. մանուկ հասակաւ եւ գեղեցկաշուք կերպարանօք զԴաւթի մարգարէին ունելով զնմանութիւն, եւ քաջութեամբ առաւել քան զբազումս, որ տարաժամ բարձաւ ի միջոյ:	17:10 His premature death was most regrettable, because he was only a lad and exceedingly good looking, resembling the prophet David, and he was braver than many:
17:11 Իսկ ի գալ ձմերանին, յաւուրս աստուածայայտնութեան տօնին՝ գիշերագնաց եղեալ զօրք անօրինացն, եւ եկեալ ի քաղաքագիւղն Հարքայ որ կոչի Մանկան Գոմ, եւ կալեալ զնոսա յանհոգս մինչդեռ նոքա զգիշերական պաշտօնն կատարէին, սուր ի վերայ եդեալ կոտորեցին զամենեսեան, եւ որ շուրջ զնովաւ գիւղք եւ ագարակք էին. եւ առեալ զգերի եւ զաւար, չոգան ի գիւղն Արածանի, քանզի ընդ այն իսկ անցանելոց էին:	17:11 The next winter, during the days of the feast of Epiphany the infidel troops came at night to the town called Mankan Gom in Hark’ (district). The (Seljuks) came upon the people while they were unconcernedly celebrating the evening services. Putting swords to work, they killed (virtually) all of them, and did the same in the surrounding villages and fields. Taking captives and booty, they moved on to the village of Aracani, as they were passing by:
17:12 Եւ հանեալ ի վերայ պաղին զառն եւ զգերին, յանկարծակի հատեալ պաղին, զորս ի վերայ կային՝ զամենեսեան ընդ իւրեաւ ծածկեաց:	17:12 Taking the captives and loot over ice, suddenly the ice broke, and everyone on it fell in:
17:13 Ո՜վ քանի՜ դառն է պատմութիւնս եւ ողբոց արժանի. այլ թերեւս ոք մեղադիր լինիցի մեզ, թէ մինչեւ ցե՞րբ զվշտաց եւ զնեղութեանց արկանես առաջի մեր զրոյցս։ Մարգարէքն քանի՜ սպառնական բանս մարգարէանային, որ յետ ժամանակաց լինելոց էր. ժողովուրդն ընդ այն դժկամակ լինէին:	17:13 Oh how bitter this history is, how worthy of lamentation! Perchance someone will blame me wondering “How long will he continue to thrust before us these accounts of grief and troubles?” How much the prophets predicted the threatening things which subsequently occurred; yet the people were vexed at them:
17:14 Իսկ ես ոչ թէ սպառնալեաց եմ քարոզ, այլ զեղեալ եւ զգլուխ ելեալ իրս պատմեմ. որպէս զի ամենեցուն՝ որք լսիցեն. շարժեցից արտասուս թէ ո՜րքան դառն ժամանակի հանդիպեցաք։ Կարծական եղեւ մեզ այս կեանքս. եթէ մեղք հարցն մերոց ընդ մեզ ելին, որպէս մարգարէն ողբալով զիւրոցն ամբաստանէր, ապա աւա՜ղ է մեզ որ մեք զպարտիս հարցն մերոց վճարեմք։ Եւ ո՞ւր է այն զոր Աստուած ընդ Եզեկիելի խօսելով ասէր:	17:14 Now I sermonize not about what threatens, but about matters which have transpired, and I narrate the accomplished fact, to move all listeners to tears over just how very bitter was the period we lived in. Our life was not a real one. As the prophet in lamentation complained against his own (people) that the sins of our fathers will be visited upon us, (I say) woe are we that must pay the debts of our fathers. God, speaking to Ezekiel said:
17:15 Որդի մարդոյ զի՞նչ է առակդ այդ զոր ասեն ի մէջ Իսրայէլի, եթէ հարքն ազոխ կերան, եւ որդւոցն ատամունքն առին։ Կենդանի եմ ես, ասէ տէր, եթէ լինիցի առակդ այդ ի մէջ Իսրայէլի. զի ամենայն անձինք իմ են, որպէս անձն հօր նոյնպէս եւ անձն որդւոյ» [Եզեկ. ԺԸ 2-4], եւ որ ի կարգին է. եւ ազատեաց զորդի ի պարտուց հօր:	17:15 Son of Man, what is that proverb which they repeat in Israel, ’The fathers ate sour grapes, and their children’s teeth were on edge’“? As I live, this proverb shall no more be used (solely) in Israel. The Lord says: “Behold, all souls are mine; the soul of the father as well as the soul of the son is mine” [Ezekiel 18. 2-4]. And He freed the son from his father’s debt:
17:16 Եւ եթէ վասն մերոց չարեաց եկին այս ամենայն ի վերայ մեր, ապա ողորմելի եմք քան զամենայն մարդիկ. աշխարհ ամենայն ի խաղաղութեան բնակէ, եւ մեք գերիք եւ կալանաւորք, սրակոտորք եւ տնաւերք, եւ յընչից կողոպտածք:	17:16 If all of this (misfortune) was visited upon us because of our evils, then we are more pitiful than all other peoples. The entire world dwells in peace, yet we are slaves and captives, stabbed by the sword, homeless, and pillaged of our belongings:
17:17 Չորք աթոռք թագաւորութեան ունէր Հայք, թո՛ղ թէ զԿիւրապաղատին իշխանութիւն, եւ զոր ի Հոռոմոց։ Եւ հայրապետութիւն մեծ եւ նախանձելի ամենայն ազգաց. եւ վարդապետք ճշմարտախօսք, հանգոյն առաջին վարդապետացն՝ ի խորս գիտութեան հասեալք. յորոց բանից ամենայն փաղանգք հերձուածողացն կորակնեալք եւ ընդ գետին մտեալք, ո՛չ կարէին ի փարախ հօտի հաւատացելոց մտանել. քանզի եւ դռնապանն ոչ ընդունէր զնոսա, որ ճանաչէ զիւրսն եւ ճանաչի յիւրոցն:	17:17 Armenia had four thrones of kingship, to say nothing of the Curopalate’s principality and what (existed) in Byzantium. (It once had) a patriarchate, great and envied by all peoples, as well as vardapets of the first order, truthful and sagacious, at whose words all the legions of heretics were humiliated and cast down, unable to enter the fold of the Believers. For the gate-keeper would not accept them, since he recognized his own and was recognized by his own:
17:18 Եւ եկեղեցիք մեր իբրեւ զնորահարսն զարդարեալ ամենայն վայելչութեամբ առ ի հաճել զկամս անմահ փեսային. եւ նորածին մանկունք յանախտ արգանդէ մօրս մերոյ Սառայի իբրեւ զձագս աղաւնեաց երամացեալք կոկորդալիր ձայնիւ զհրեշտակականն երգէին զերգս:	17:18 Our churches resembled a new bride, adorned with all comeliness to satisfy the desire of the immortal Bridegroom. The clerics, newly born from the immaculate womb of our mother Sarah, resembled dove chicks clustering together, singing angelic songs with open mouths:
17:19 Արդ՝ ե՛կ եւ տե՛ս զչար եւ զառանց մխիթարութեան զփոխարէնն զոր ընկալաք։ Ո՜ւր թագաւորացն աթոռք, ահա ոչ երեւի. ո՜ւր զօրացն բազմութիւն որ իբրեւ զամպ խտացեալ առաջի նոցա, զօրէն գարնանաբոյս ծաղկանց գունակ գունակ հանդերձիւքն փայլէին:	17:19 Come now and see the wicked inconsolable replacement which we received. Where are those thrones of the kingdoms? They appear not. Where are the multitudinous hosts of troops before them, whose raiment shone with variegation resembling the hues of spring flowers:
17:20 ահա ո՛չ են, եւ ոչ եւս երեւին. ո՜ւր հայրապետական աթոռն մեծ եւ հրաշալին զոր երանելի այրն Աստուծոյ մեծն Գրիգորիոս իջեալ ի խորութիւն վիրապին՝ քրտնալիր աշխատութեամբ զհնգետասան ամ փորձեաց, եւ ի վերայ առաքելական աթոռոյն եդ զաթոռ իւր. այսօր տեսանի թափուր, դատարկ ի բնակչաց, մերկ ի զարդուց, փոշւով եւ սարդի ոստայնիւ լցեալ, եւ ժառանգ աթոռոյն յօտար աշխարհ հեռացեալ իբրեւ զգերի եւ զկալանաւոր:	17:20 Behold, they are no more, nor shall they reappear. Where is the great and wondrous patriarchal throne which that venerable man of God, Gregory (Grigorios), established upon an apostolic throne, after descending into the deep pit and being tested by fatiguing labor for fifteen years? Today it is vacant, without an occupant, stripped of adornments, covered with dust and spiderwebs, and the heir to that throne has gone to a foreign land as a slave and a captive:
17:21 Վարդապետաց ձայնք եւ քարոզութիւնք լռեալք. եւ հերձուածողացն դասք, որ առ նոքօք իբրեւ ծակամուտ մկունս այսր անդր թաքչէին հալածեալք ի նոցա աստուածաբանական բանիցն եւ յուղղադաւան խոստովանութենէն, այսօր իբրեւ առիւծունս հզօրեղապէս աներկիւղ ելանեն ի խշտից բերանաբաց՝ թէ զո՛ կլանիցեն յանմեղ անձանց:	17:21 The voices and sermons of vardapets have ceased. The ranks of heretics which previously resembled mice running for cover into this or that hole, chased away by (the vardapets’) theological words and orthodox confession, presently resemble lions which fearlessly, mightily, sally forth from their dens open-mouthed to wolf down innocent people:
17:22 Զի՜նչ ասացից եւ վասն եկեղեցւոյ, որ յառաջն այնպէս զարդարուն էր եւ վայելուչ, բազմածնունդ գերերջանիկ. որ եւ զմարգարէն ի հիացումն շարժեաց. իսկ այսօր նստի անշուք, անզարդ, մերկացեալ յամենայն գեղեցկութեանց իբրեւ զկին մի այրի անորդի, մերկացեալ ի զարդուց, անկեալ ի պատուոյ, պատառատուն հանդերձիւ նստեալ առանց մխիթարի. այնպէս եւ աստ տեսանի. ջահք շիջեալք եւ ճրագունք անցեալք, խնկոց բուրմունք եւ անուշահոտութիւնք սպառեալք, պսակ տէրունական սեղանոյն փոշւով եւ մոխրով ծածկեալ:	17:22 What shall I say about the Church, which formerly was so embellished, comely, fruitful and sanctified that it would have astonished a prophet? Today it sits ingloriously, unadorned, stripped of all beauty, resembling a childless widow, stripped of adornments, fallen from honor, sitting unconsolably in tattered clothing. Its chandeliers and candles are extinguished, the smell of incense and sweet fragrances is gone, the frame of the Lord’s altar is covered with dust and ash:
17:23 Զառ ի սմանէ մանկունս է տեսանել, որ ի դրունս սորա բնակիտ ի ձեռս առեալ զդաւթական երգս երգէին, այսօր ի դուրս դիւաբնակ կաղաղանացն՝ զոր մզկիթն կոչեն, անդր կաքաւեն ուսանելով զմահմետաւանդ զասացեալսն։ Նաեւ կանայք պարկեշտք եւ ողջախոհք՝ որ զօրինաւոր ամուսնութիւնն յարանց իւրեանց մեծ թախանձանօք ընդունէին, այսօր յանառակ եւ յայլանդակ խառնակութիւն սովորեալ են:	17:23 Those clerics who could be seen at the (church) doors, books in hand, singing Davidic psalms, dance before the doors of those dew-infested lairs called mosques learning the sayings of Islam (mahmet-awand). Modest, prudent women who had been legally married, taking large dowries from their men today have learned dissolute, licentious adultery:
17:24 Արդ եթէ այս ամենայն զոր պատմեցաք, վասն մեր չարեացն եհաս ի վերայ մեր, ձա՛յն տուք երկնի եւ որ ի նմա եւ որ ի վերայ նորա. ձա՛յն տուք երկրի եւ որ ի նմա կենդանիք. ձա՛յն տուք լերանց եւ բլրոց. ծառոց եւ անտառախիտ մայրեաց, թող լան եւ ողբան զմեր կործանումն:	17:24 If everything which I have related was visited upon us because of our wickedness, inform Heaven and those who are in it and over it; inform the earth, and the animals living on it; inform the mountains and hills, trees and dense forests, let them mourn and lament our destruction:
17:25 Զայս եւ մարգարէքն առնէին ի յուրախութիւնսն. լերանց եւ բլրոց խայտալ հրամայէին, եւ գետոց ծափս հարկանել եւ ծովու զուարճանալ եւ մայրից ցնծալ։ Քանզի սոքա ամենեքին համատոհմք են մեր, յուրախութիւնս մեր ուրախակից մեզ լինին՝ պարտին եւ սգոյն հաղորդիլ. զոր օրինակ եւ յառաջինսն՝ խոնարհեցան ընդ մեզ յաւուր խոնարհութեան եւ տառապանաց մերոց, զի վասն մեր իսկ եղեն:	17:25 Prophets did so in their joy. For they would command the mountains and hills to leap for joy; the rivers to applaud; the sea to make merry; and the forests to rejoice. They are all our comrades, and since they share in our joy, they should partake of our sorrows, as it was in times past, when they bowed down with us in our day of humiliation and tribulation, because they were created for us:
17:26 Բայց եւ այս չէ մեզ օգուտ ի մխիթարութիւն, զի զմեռեալ՝ թէպէտ բազում ժամանակ լան եւ կոծեն եւ ի խաւարի փակեն, չ բերէ ինչ նմա օգուտ. զի՞նչ եղեւ օգուտ հրէիցն՝ Երեմիայի լացն, կամ Քրիստոսինն՝ Երուսաղեմի կամ Յուդային. ասա՛ ինձ. եւ ոչինչ. վասն որոյ զայս գիտելով, պարտիմք յանձանց ուղղութենէ հաշտեցուցանել զԱստուած. զի թէ այս յարդարիցի, եւ թշնամեաց սուրն պակասի ի սպառ, եւ դժուարինքն մեզ ի դիւրինս փոխի, եւ առապարքն ի հարթ ճանապարհ. եւ տեսցէ ամենայն մարմին զփրկութիւն Աստուծոյ:	17:26 Yet for us this brings neither aid nor consolation. Though they weep and sob and shroud themselves in darkness, in no way does this help the dead one. How did Jeremiah’s tears benefit the Jews, Christ, Jerusalem or Judas? Tell me. In no way. Consequently, realizing this, we should work to appease God with our righteousness. Should that occur, then the enemy’s sword will vanish for good, the difficult will become easy for us, the rough road will become flat, and everybody will see God’s salvation:
17:27 Զի թէ Աստուած ի մեր կոյս լինիցի, ո՞վ կարիցէ կալ մեզ հակառակ. քանզի ինքն յօրէնսն հրամայեաց, թէ «Թշնամեաց քոց թշնամի եղեց, եւ զատելիս քո սատակեցից» [Սաղմ. ԺԷ 41]. եւ դարձեալ, թէ «Ոչ թողից զքեզ եւ ոչ ընդ վայր հարից» [Եբր. ԺԳ 5]. միայն թէ ընդ Աստուած խաղաղութիւն ունիցիմք, եւ առ նա սրտի մտօք կարդայցեմք՝ զգործս բարիս ի միջի գրաւական ունելով, չ իք ինչ ի հակառակացն որ զմեզ տրտմեցուցանել կարիցէ:	17:27 For if God is on our side, who can oppose us? Did not God Himself so state in Deuteronomy, “I shall be the enemy of your enemies, and shall destroy those who hate you” or, “I shall not abandon you and cast you down” [Psalms 17.41]. We need only have peace with God, and turn to Him with sincere hearts, having (our) good deeds as a pledge, and no adversary can grieve us:
17:28 Տէրունի է եւ այս զոր յԵսայիայ գտանեմք ի գիրսն, եթէ «Մինչչեւ իցէ քո կարդացեալ, ես լուայց քեզ. եւ մինչդեռ խօսեսցիս, ասացից եթէ զի՞նչ խնդրես» [Ես. ԿԵ 24]. որ ընդ ամենայն ջերմագութ հարամբ անցանէ այս բան։ Իսկ յանարժանիցն ձեռնթափ լինի ասելով. «Ոչ եղիցի անձն իմ ընդ նոսա» [Առակ. Ա 28]. եւ դարձեալ, «Իցէ՜ զի կարդայցէք առ իս, եւ ես ոչ լուայց ձեզ. խնդրեսցեն զիս չարք, եւ ոչ գտցեն» [Եսայ. Ա. 15]. եւ դարձեալ. «Յորժամ համբառնայցէք զձեռս ձեր ի վեր, դարձուցից զերեսս իմ ի ձէնջ. եւ եթէ յաճախիցէք յաղօթս, ոչ լուայց ձեզ». քանզի զի՞նչ հաղորդութիւն է լուսոյ ընդ խաւարի:	17:28 These too are the Lord’s words, which we find in the book of Isaiah: “Before they call, I will answer, while they are yet speaking, I will hear” [Isaiah 65.24] words which surpass the most fervent words of the Fathers. Yet (God) withdraws His aid from worthless folk, saying: “I shall not be with them,” and also: “Though you beseech Me, I shall not hear you; though they seek Me, the wicked shall not find Me” [Proverbs 1.28], or “When you raise your hands (in prayer) I shall turn My face from you, and if you pray continuously, I shall not hear you” [Isaiah 1.15], for what has light in common with darkness:
17:29 Երկիցո՛ւք եղբարք եւ ակն ածեսցուք յերկնակողման պատգամացս. մի՛ լիցուք յանծանօթից նորա, զի մի՛ ասիցէ, թէ՝ Ոչ ճանաչեմ զձեզ. այլ լիցուք ի բարեկամաց կարգի նորա, զի ասիցէ ցմեզ. «Եկա՛յք օրհնեալք հօր իմոյ, ժառանգեցէք զանպատում զկեանսն:	17:29 Brothers, be fearful and heedful of the heavenly messengers. Be not unknown to Him, that He not say: “I do not know you.” Rather, let us be among the ranks of His friends, that He say to us: “Come, O blessed of My Father, inherit the Life Everlasting: